Ukrayna taxılının ixracı üçün əsas marşrut Polşadır. Amma Varşava artıq Kiyevə müharibənin əvvəlindəki kimi loyal deyil

Rusiya taxıl müqaviləsini uzatmaqdan imtina etdi, halbuki bu müqavilə  sayəsində 2022-ci ilin iyulunadək Qara dəniz limanlarından Ukrayna kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracını təşkil etmək mümkün idi.

Ukraynadan taxıl ixrac etmək üçün bir neçə yoldan biri - Ukrayna və Aİ arasında "həmrəylik xətləri" olaraq qalır. Ən rahat marşrutdan biri isə Polşadan keçən tranzitdir. Lakin yazda bu ölkədə Ukrayna taxılına görə problemlər yarandı və bu, Varşava ilə Kiyev arasında münasibətləri böhran həddinə çatdırdı. 2022-ci ilin martında Ukrayna taxılı üçün rüsum və kvotaların ləğvindən sonra Polşa şirkətləri onu kütləvi şəkildə almağa başladılar və yerli fermerlərin məhsullarına tələbat kəskin şəkildə azaldı, bu da etirazlara səbəb oldu. 

ENA.az xəbər verir ki, Brüsselin qurduğu sistem təkcə tranzit deyil, həm də Ukrayna məhsullarının sadələşdirilmiş idxalını nəzərdə tutduğundan, onlar yerli bazarlara çıxarıldı. Polşa şirkətləri aktiv şəkildə Ukraynadan daha ucuz taxıl almağa başladılar, bu da yerli məhsulların qiymətlərinin aşağı düşməsinə və polşalı fermerlərin etirazına səbəb oldu. Sonuncular Ukrayna ilə həmsərhəd kəndlərdə “Ukrayna buğdası, Polşa gübrələri və dizel kəndlini bitirəcək” şüarı ilə plakatlar asmağa başladılar.

Polyaklar vəziyyətlərində Ukraynanı deyil, Aİ və öz hökumətlərini günahlandırırlar. “Avropa İttifaqı Ukrayna ilə sərhəddə gömrük rüsumlarını ləğv etdi və bununla da Polşa, Bolqarıstan, Rumıniya, Çexiya və Slovakiya bazarlarını məhv etdi.

Bütün bunlar Polşa hökumətini Ukraynadan həm taxıl idxalına, həm də tranzitinə qadağa qoymağa məcbur etdi – fərman aprelin 15-də qüvvəyə minib. Rumıniya məhsulların tranzitinə nəzarət etmək üçün tranzit yüklərdən nümunə götürəcəyini, nəqliyyatı möhürləyəcəyini və marşrutunu izləyəcəyini söyləyib. Macarıstan, Slovakiya və Bolqarıstan Polşadan nümunə götürdülər - baxmayaraq ki, etirazlar olmadı.

Brüsseldə ilk olaraq ölkələrin qərarı pislənilib. "Ticarət siyasətinin Aİ-nin müstəsna səlahiyyəti olduğunu vurğulamaq vacibdir, ona görə də birtərəfli hərəkətlər qəbuledilməzdir" deyən Avropa Komissiyasının nümayəndəsi, "belə çətin vaxtlarda Aİ daxilində bütün qərarların əlaqələndirilməsi və uyğunlaşdırılmasının son dərəcə vacib olduğuna" işarə etdi.

Vəziyyət Kiyevdə də ciddi narahatlığa səbəb olub. Ukraynanın aqrar siyasət və ərzaq naziri Nikolay Solski etiraf edib ki, Kiyev Varşavanın qərarından onun qüvvəyə minməsindən cəmi bir neçə saat əvvəl xəbər tutub və “söhbətlər yüz milyonlarla dollara başa gəlib”. Solski həmçinin qeyd edib ki, Ukrayna taxılının ixracına qoyulan qadağa Ukrayna ilə Aİ arasında razılaşmalara ziddir:
 

Biz başa düşürük ki, polşalı fermerlər çətin vəziyyətdədir, lakin Ukrayna fermerlərinin hazırda ən çətin vəziyyətdə olduğunu vurğulayırıq. Məhz Ukrayna ərazisində müharibə gedir, Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsindən böyük itkilər verir, tarlalarında rus minalarından ölən ukraynalı fermerlərdir. Eyni zamanda, Ukraynanın kənd təsərrüfatı istehsalçıları polşalı həmkarlarının ehtiyaclarına rəğbət bəsləyir, qarşılıqlı anlaşmaya ümid edir və razılaşdırılmış qərarın qəbulu üçün konstruktiv dialoq gözləyirlər.

Nazirin sözlərinə görə, Ukrayna Polşaya hər iki tərəfin maraqlarını nəzərə alan yeni taxıl ixracı qaydaları barədə razılığa gəlməyi, eləcə də Polşa ərazisindən malların daşınması prosesində baş verə biləcək kənd təsərrüfatı şirkətlərinin sui-istifadələrini araşdırmağı təklif edib.

Prezident Vladimir Zelenski aprelin 28-də Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Çarlz Mişel ilə danışıqlardan sonra Brüsselə Ukrayna ilə Aİ arasında rüsumsuz ticarətin qeyri-məhdud müddətə uzadılmasını təklif edib və müraciətində vurğulayıb ki, “indi Rusiya ticarət azadlığını pozaraq kənd təsərrüfatı məhsullarının dünya bazarına tədarükünü əngəlləməyə çalışır, dövlət buna mütləq şəkildə əməl etməməlidir”. Həmin gün Polşanın Kiyevdəki səfirliyi etiraz notası alıb.

Bununla belə, mayın 3-də Avropa Komissiyası Polşa, Macarıstan, Rumıniya, Slovakiya və Bolqarıstana güzəştlər etdi - və iyunun 5-dək Ukraynadan bu ölkələrə ixracı qadağan etdi, həmçinin yerli fermerlər üçün 100 milyon avro maliyyə dəstəyini təsdiqlədi və tranzitin asanlaşdırılması üçün tədbirlər görəcəyini vəd etdi. Buna cavab olaraq, 12 Aİ ölkəsi, o cümlədən Fransa, Almaniya və Hollandiya, Brüsseldə qəbul edilən və onların fikrincə, “Aİ daxili bazarının bütövlüyünü pozan” qərarların izahını tələb ediblər.

Zelenski mayın 13-də deyib ki, Ukraynadan taxıl ixracına qoyulan qadağada “siyasət” var və “bu məsələləri həll edəcəyinə” söz verib:

Başa düşürəm ki, bəzi siyasi hərəkatlar bu vəziyyətdən istifadə edərək fermerləri taxıl tədarükünü əngəlləməyə təhrik edirlər. Amma onların tranziti əngəlləmək hüququ yoxdur.