Peyvənd bazarı - can bazarı: dünyanın ən yaxşı 10 peyvənd şirkəti
Son iyirmi ildə biotexnologiyada əldə olunmuş fövqəladə inkişaflar peyvənd istehsalı sahəsinə də tətbiq olundu və nəticədə Hepatit B, vərəm, difteriya, göyöskürək, tetanus, poliomielit, B tipli hemofil infeksiya, qızılca, parotit, məxmərək və COVİD-19 xəstəliklərinə qarşı peyvəndlər bütün dünyada satılır. Bu isə çox böyük pulları əlində cəmləyən bir biznes deməkdir.
Yeni bir peyvənd üçün edilən investisiya yüz milyonlarla dollarla ifadə edilir. Hər yeni peyvəndin hazırlanmasının ilkin rəqəmlərə görə 500 milyon dollara başa gəldiyi və 12-15 il çəkdiyi bildirilir. Bu xərclərin öhdəsindən gəlmək və xərcləri çıxarmaq üçün şirkətlər yeni hazırlanmış peyvəndə yüksək qiymətlər təyin edərək qazanc əldə etməyə çalışırlar. COVİD-19 peyvəndinin hazırlanması isə zaman baxımından daha tez başa gəldi və tələbatın yüksək olması bazarda istehsalçıları diqtəedici mövqeyə çıxarıb.
ENA.az dünyanın ən yaxşı 10 peyvənd istehsalçısını və onların əsas göstəricilərini təqdim edir.
1.Johnson & Johnson
Johnson and Johnson (J&J), 1886-cı ildə tibbi cihazlar, istehlak malları və dərman məhsulları istehsal edən qlobal Amerika şirkətidir. COVID-19 "peyvənd yarışı"nın əsas iştirakçısı kimi qiymətləndirilir.
Ümumi bazar dəyəri: 421,312 milyard dollar
Şirkətin ümumi gəliri: 82.059 milyard dollar
Şirkətin 2019-cu ildəki ümumi aktivləri: 157,728 milyard dollar
İşçilərin sayı: 132200 nəfər
2.Pfizer
Pfizer, Amerikanın dünya səviyyəsində bir dərman müəssisəsidir. Baş ofisi Manhattanda olan Pfizer, immunologiya, onkologiya, kardiologiya, endokrinologiya və nevrologiya da daxil olmaqla, müxtəlif tibbi sahələr üçün dərman və peyvəndlər istehsal edir.
2020-ci ilin may ayında Pfizer, dörd fərqli COVID-19 peyvəndi variantının sınaqlarına başladı. Farmakologiya şirkəti may ayında ABŞ-da ilk sınaqlarını keçirdi. Nəticələrə əsaslanaraq Pfizer, "Oktyabr ayında milyonlarla doza verə biləcəklərini" və 2021-ci ildə yüz milyonlarla doza istehsal edəcəyini gözlədiklərini söylədi.
Ümumi bazar dəyəri: 206,383 milyard dollar
Şirkətin ümumi gəliri: 51,750 milyard dollar
Şirkətin 2019-cu ildəki ümumi aktivləri: 167,489 milyard dollar
İşçilərin sayı: 88300 nəfər
3.Merck
Merck, ABŞ və Kanada xaricindəki Nyu-Cersidə yerləşən Merck Sharp and Dohme (MSD) dünya dərman şirkətində istehsal edilir. Merckdə ilk dəfə yaradılan tibbi baxımdan əhəmiyyətli peyvəndlər sırasına ilkin olaraq məxmərək virusuna, qızılcaya, məxmərək daxildir.
Ümumi bazar dəyəri: 210.068 milyard dollar
Şirkətin ümumi gəliri: 46,840 milyard dollar
Şirkətin 2019-cu ildəki ümumi aktivləri: 84,397 milyard dollar
İşçilərin sayı: 71000 nəfər
4.AstraZeneca
AstraZeneca, İngilis-İsveç dərman və biotexnologiya şirkətidir. Onkologiya, ürək-damar, mədə-bağırsaq, infeksiya, nevrologiya, tənəffüs və iltihab da daxil olmaqla bir çox xəstəliklər üçün məhsul portfelinə malikdir.
Ümumi bazar dəyəri: 133.055 milyard dollar
Şirkətin ümumi gəliri: 23,565 milyard dollar
Şirkətin 2019-cu ildəki ümumi aktivləri: 61,377 milyard dollar
İşçilərin sayı: 70600 nəfər
5.Sanofi
Sanofi, 2013-cü ildən etibarən satışlarına görə dünyanın ən böyük beşinci şirkətidir, Fransada yerləşir. Sanofi, Faza-1 klinik sınaqlarına yalnız sentyabr ayında başlamağı planlaşdırır və 2021-ci ilin birinci yarısında təcili istifadə təsdiqini gözləyir.
Ümumi bazar dəyəri: 121,45 dollar
Şirkətin ümumi gəliri: 43,70 milyard dollar
Şirkətin 2019-cu ildəki ümumi aktivləri: 136,377 milyard dollar
İşçilərin sayı: 100409 nəfər
6.CureVac
CureVac, qanuni olaraq Hollandiyada və Almaniyanın mərkəzi Tübingen şəhərində yerləşən bir Alman əczaçılıq şirkətidir. Şirkətin diqqət mərkəzində yoluxucu xəstəliklərə qarşı peyvəndlərin, xərçəng və nadir xəstəliklərin müalicəsi üçün dərmanların hazırlanması durur. 2021-ci ilin yanvarında CureVac, CVnCoV (təsirli maddə zorecimeran) adlı COVID-19 peyvəndi üçün Bayer klinik ilə əməkdaşlığını elan etdi. 2020-ci ilin dekabr ayından etibarən isə CVnCoV üçüncü kliniki sınaqda mərhələsində idi.
Ümumi bazar dəyəri: 19,153 milyard dollar
Ümumi gəlir: 19,49 milyon dollar
Şirkətin 2019-cu ildəki ümumi aktivləri: 64,18 milyon dollar
İşçilərin sayı: 500-dən az
7.Biontech
BioNTech SE (qısaca Biopharmaceutical New Technologies) Mainz-də yerləşən Alman əczaçılıq şirkətidir. Xərçəng immunoterapiyası, infeksion xəstəliklərə qarşı peyvənd və nadir xəstəliklər üçün protein əvəzedici terapiya kimi istifadə üçün ribonüklein turşusu (mRNA) əsasında dərmanlar, immunomodulyatorlar hazırlayır.
2020-ci ildə BioNTech, Pfizer ilə birlikdə, 95% effektivlik verən COVID-19 infeksiyalarının qarşısını almaq üçün RNT peyvəndi BNT162b2 təqdim etdi. 2 dekabr 2020-ci ildə İngiltərə daxilində BNT162b2 peyvəndləri üçün Birləşmiş Krallıq hökuməti tərəfindən müvəqqəti icazə verildi. Bu indiyə qədər icazə verilən ilk mRNA peyvəndi idi. Bir neçə gündən sonra peyvənd ABŞ, Kanada və İsveçrədə təcili olaraq təsdiqləndi. 21 dekabr 2020-ci il tarixində Avropa Komissiyası, Avropa Dərman Agentliyinin (EMA) müsbət tövsiyəsinə uyğun olaraq BioNTech / Pfizer-in koronavirus peyvəndini təsdiqlədi.
Ümumi bazar dəyəri: 29,26 milyard dollar
Ümumi gəlir: 131.43 milyon dollar
Şirkətin 2019-cu ildəki ümumi aktivləri: 965,39 milyon dollar
İşçilərin sayı: 1323 nəfər
8.Chongqing Zhifei Biological Products
Chongqing Zhifei Biological Products əsasən Çin mərkəzli bir təşkilatdır. Şirkətin əsas bakterial peyvəndlər, vərəmin təyin edilməsi və müalicəsi üçün məhsullar və digər bioloji məhsullar hazırlayır. 2020-ci ildə COVID-19 pandemiyası yeni başlayanda, şirkət pandemiya nəzarəti üçün Hubei əyalətinə 10 milyon RMB bağışlamaq təşəbbüsü ilə çıxış etdi.
Ümumi bazar dəyəri: 37,52 milyard dollar
Şirkətin ümumi gəliri: 1,657 milyard dollar
Şirkətin 2019-cu ildəki ümumi aktivləri: 1.278 milyard dollar
İşçilərin sayı: 2972 nəfər
9.Moderna
Moderna, Massachusettsin Cambridge şəhərində yerləşən bir Amerika dərman və biotexnologiya şirkətidir, RNT (mRNA) əsaslı peyvənd texnologiyalarına diqqət yetirir. 2020-ci ilin noyabr ayında Moderna COVID-19 peyvəndi III mərhələdə yalnız kiçik qripə bənzər yan təsirləri ilə COVID-19 xəstəliyinin qarşısının alınmasında 94% effektivliyini sübut etdi. 23 dekabr 2020-ci ildə Kanadada istifadə üçün icazə verildi. 6 yanvar 2021-ci ildə Avropa Birliyində istifadəyə icazə verildi. 8 yanvar 2021-ci ildə mRNA-1273, Birləşmiş Krallıqda istifadəyə icazə verildi.
Ümumi bazar dəyəri: 44,616 milyard dollar
Ümumi gəlir: 94,47 milyon dollar
Şirkətin 2019-cu ildəki ümumi aktivləri: 1,924 milyard dollar
İşçilərin sayı: 1000+ nəfər
10.Glaxo Smith Kline
GlaxoSmithKline (GSK), İngiltərənin mərkəzi Londonda yerləşən bir əczaçılıq şirkətidir. 2000-ci ildə Glaxo Wellcome və SmithKline Beecham-ın birləşməsi ilə qurulan GSK, Forbes-ə görə 2019-cu ilə qədər Pfizer, Novartis, Roche, Sanofi və Merck & Co-dan sonra dünyanın altıncı ən böyük dərman şirkəti idi. 2020-ci ilin iyul ayında İngiltərə hökuməti GSK və Sanofi tərəfindən hazırlanmış 60 milyon doza COVID-19 peyvəndi üçün imza atdı. Sanofi və GSK-nin pandemiya texnologiyasından rekombinant protein əsaslı bir texnologiyadan istifadə edir. Şirkətlər, 2021-ci ilin birinci yarısında müvəffəqiyyətli sınaqlar və tənzimləyici təsdiqlə bir milyard doz istehsal edə biləcəklərini iddia etdilər. Şirkət, 100 milyon doza peyvənd istehsal etmək üçün ABŞ ilə 2,1 milyard dollarlıq bir razılaşmaya da razı oldu.
Ümumi bazar dəyəri: 96.115 milyard dollar
Şirkətin ümumi gəliri: 40,832 milyard dollar
Şirkətin 2019-cu ildəki ümumi aktivləri: 96,403 milyard dollar
İşçilərin sayı: 99437 nəfər
11.Sinovac
Türkiyə, Braziliya, Çili, Sinqapur, İndoneziya, Malayziya və Filippin Çin şirkəti Sinovac tərəfindən istehsal olunan CoronaVac-a sifariş verdi. Peyvənd Çində də istifadə üçün təsdiqlənmişdir. Şirkət, bu ilki istehsalın 1 milyard dozanı keçə biləcəyini açıqladı, lakin gəlir hədəfi və qiymətləri dəqiq deyil. İki doza CoronaVac 27,2 dollara İndoneziyaya satıldı.
12.Sputnik V
Peyvənd 2020-ci ilin yayında Rusiyada qeydiyyata alındıqda dünya tərəfindən şübhə ilə qarşılansa da, yüksək effektivlik dərəcəsi ortaya çıxdıqca sifarişlər sürətlə artdı. 50-dən çox ölkə Rusiyada Gamaleya İnstitutu tərəfindən hazırlanan və ticari hüquqları Rusiya İnvestisiya Fondunun sahib olduğu peyvəndi sifariş etmişdir. Rusiya, 10 ölkədə 15 istehsalçı ilə müqavilə imzaladığını və 2020-ci ildə 1,4 milyard doza istehsal edilə biləcəyini açıqladı. Dünyadakı satış qiyməti ölkələrdən ölkəyə dəyişsə də, iki doza üçün 20 dollar qiymətindən danışılır.
13.Novavax
ABŞ-da fəaliyyət göstərən Novavax şirkəti, ABŞ, İngiltərə və digər ölkələrdə 2021-ci ilin ilk yarısında hazırladığı peyvənd üçün təsdiq almağı planlaşdırır. Şirkət 300 milyon dozanı əvvəlcədən sifariş alıb. Afrikada peyvəndin satış qiymətinin 3 dollar olacağını açıqlayıb. Şirkət yaxın 12 ayda bir neçə milyard dollar gəlir əldə etməyi gözləyir.
