Popkorndan cəsədlərədək "danışan datalar": onların arasında nə əlaqə var?

Siz heç tələb olunmamış cəsədlər göstəricisi və Yapon saç düzümü göstəricisi haqqında eşitmisinizmi? Amma bu göstəricilər də iqtisadiyyat haqqında nələrisə deyir.

ENA.az bu barədə xarici mediada çıxan maraqlı materialı qısa formada oxucularına təqdim edir.

Beləliklə, iqtisadi göstəricilər haqqında düşünəndə insanların çoxu ümumi daxili məhsul (ÜDM), büdcənin balans göstəriciləri, faiz dəhlizi və ya valyuta məzənnələri kimi ümumi göstəriciləri yada salır. Bəs siz bilirdinizmi ki, bunlardan başqa, iqtisadiyyat haqqında maraqlı faktları ortaya qoya biləcək bir neçə az tanınan rəqəmlər də var?

Yuxarıdakı əsas göstəricilər ölkənin makroiqtisadi vəziyyəti haqqında daha çox məlumat versə də, nadir istehlakçı meylləri və əhval-ruhiyyəsi, eləcə də həyat standartları haqqında məlumat verən daha incə məqamlar mövcuddur.

Beləliklə, onlar həm də tənəzzülün göstəriciləri kimi qəbul edilə bilər. Bəzən bir ölkə haqqında bu datalar daha çox və daha düzgün “danışır”.

Sahibsiz cəsədlər göstəricisi

Sahibsiz cəsədlər göstəricisi əsasən deyir ki, maliyyə münaqişələri zamanı ailə üzvləri dəfn xərclərinə qənaət etmək üçün meyitləri tələb etməməyi seçirlər ki, bu da bəzən çox yüksək ola bilər. Nəticədə dövlət dəfn xərclərini ödəməli olur. 

Belə ki, tələb olunmamış cəsədlərin sayı nə qədər çox olarsa, iqtisadi mənzərə bir o qədər qaranlıq olar. Nümunə olaraq, hələ 2009-cu ildə, maliyyə böhranının ortasında, işdən çıxarılmaların artdığı bir vaxtda ABŞ-ın Detroit və Los Anceles kimi şəhərlərində sahibsiz cəsədlərin sayında artım müşahidə olunub.

The Times qəzetinin xəbərinə görə, Miçiqandakı Wayne County meyitxanasının baş müstəntiqi Albert Samuelsin dediyi kimi: "Mən 13 il ərzində bu qədər sahibsiz cəsəd görməmişdim. Bu, keçən il iqtisadiyyatın aşağı düşdüyü zaman baş verdi".

Böyük Britaniyanın maliyyə xidmətləri firması SunLife-ın 2024-cü il üzrə Ölmə Xərcləri Hesabatına görə, Böyük Britaniyada ölümün dəyəri 2023-cü ildə 5% artaraq indi təxminən 9,658 funt sterlinqə (11,346,5 avro) çatır. Buraya qeyri-frills dəfn xidməti, əmlakın idarə edilməsi rüsumları və s daxildir. 

Yağlanmış Popkorn göstəricisi

Yağlanmış popkorn göstəricisinə iqtisadiyyatın tənəzzülü indeksi kimi baxıla bilər, çünki o, tənəzzül dövründə kinoteatrlarda yağlı popkorn satışının artdığını deyir.

Bu, daha çox insanın gündəlik qayğılarından və maliyyə narahatlıqlarından xilas olmaq üçün keyfiyyətindən asılı olmayaraq filmlərə baxmağa getməsi ilə bağlıdır.

Entertainment-in verdiyi məlumata görə, Milli Teatr Sahibləri Assosiasiyasının keçmiş sözçüsü Patrick Corcoran deyib: "Son səkkiz tənəzzüldən altısında kassa və tamaşaçıların artımını gördük. İnsanlar problemlərini unutmaqda rahatlıq axtarırlar, ona görə də kinoya gedirlər və bu, ən ucuz əyləncə növüdür".

Amerika Kino Filmləri Assosiasiyasının məlumatına görə, film satışlarının bu artım tendensiyası 1981-82 və 1973-74-cü illərin tənəzzülü zamanı da müşahidə olunub.

Alligator populyasiya göstəricisi

Alligator populyasiya göstəricisi deyir ki, maliyyə bögranlarında daha az imkanlı insan timsah dərisi çantaları, ayaqqabıları və ya saatları kimi dəbdəbəli əşyalara pul xərcləyir. Nəticədə, təsərrüfatlarda alliqatorların populyasiyaları kəskin şəkildə artır, xüsusən ABŞ-da Luiziana, Florida, Texas və Corciya kimi onların bol olduğu yerlərdə.

Məsələn, 2023-cü ildə buraxılmış Vert D'eau Matte Alligator-da olan Birkin 20 çantası 2023-cü ilin oktyabrında Honq-Konqda keçirilən Sotheby's auksionunda 115.570 dollara (105.761.00 avro) satılıb. 2008-2009-cu illərin tənəzzülü zamanı Hermes kimi böyük dizaynerlər də ABŞ-da bir neçə dəri zavodunu satın aldılar. Bu, onlara alligator fermerlərindən aqressiv şəkildə dəri almağa imkan verdi və nəticədə yığılma vəziyyətinə keçid olub. Bəzi dizaynerlər də alliqator dərisi məhsullarından tamamilə uzaqlaşmağı seçdilər ki, bu da onların sayının daha da artmasına səbəb oldu.

Alligator dərisi məhsullarının istehsalının dəyərinə gəldikdə, Manolo Blahnik-in prezidenti III Corc D.Malkemus deyib ki, hər dəfə Neiman Marcus-a gedib deyirəm ki, hər il qiymət artır, deyirlər ki, alliqator ayaqqabısı üçün 4000 dollar (3660 avro) xərcləməyəcəyəm.

Ağcaqanad dişləmələrinin sayı göstəricisi

Ağcaqanad dişləmələrinin sayı göstəricisi deyir ki, boş və pis baxımlı evlərin sayı artdıqca, arxa bağlar, durğun hovuzlar və biçilməmiş otlar səbəbindən ağcaqanadların sayı da artır. Beləliklə, artan ağcaqanad populyasiyası və dişləmələri, bu kontekstdə, qeyri-funksional mənzil bazarının əlaməti ola bilər.

2023-cü ilin noyabr ayında İngiltərə və Uelsdə təxminən 261.189 boş mülk var idi ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 12.556 artım demək idi.

The Guardian-ın xəbərinə görə, Mənzil və İcmalar Departamentinin sözçüsü deyib: "Bütün uşaqlartəhlükəsiz və layiqli bir yerə layiqdirlər. Biz evsizliklə mübarizə aparmaq və ailələri daimi yaşayış yerləri ilə təmin etmək üçün 1 milyard funt sterlinq xərcləyirik və biz 2010-cu ildən bəri uzunmüddətli boş evlərin sayını 50.000-dən çox azaltdıq.

İlk görüş göstəricisi

İlk görüş göstəricisi deyir ki, insanlar daha çox tənha və ya narahat hiss etdikləri üçün tənəzzül zamanı başqalarını görüşə dəvət etməyə daha çox meyllidirlər. 2008-ci ildə onlayn tanışlıq saytı Match.com yeddi il ərzində ən güclü Q4-ünü gördü. Amy Laurent International kimi xidmətlər də 2008-ci ilin noyabrından 2009-cu ilin fevralına qədər tanışlıq bazarında qadınların sayında 40% artım gördü.

Vaşinqton Universitetinin sosiologiya professoru və Perfectmatch.com-un əlaqələr üzrə eksperti Dr. Pepper Schwartz deyib: “Pulun az və ya qeyri-müəyyən olduğu bir vaxtda, insanlar öz prioritetlərini qiymətləndirərkən, onlar təkbaşına bunun öhdəsindən gəlmək istəmirlər. Başınıza nə gəldiyindən əmin olmayanda sevgi daha vacib görünür."

Tənəzzül dövründə insanlar barlara və ictimai tədbirlərə getmək, real həyatda insanlarla görüşmək üçün pul xərcləmək istəmirlər. Bu tendensiya həm də iqtisadi tənəzzüllər zamanı tanışlıq proqramlarının və vebsaytlarının artmasına kömək edir, çünki onlar daha geniş insan kütləsi ilə daha ucuz tanışlıq qururlar.

Yapon saç düzümü göstəricisi

Yapon saç düzümü göstəricisi deyir ki, yapon qadınları iqtisadiyyat yüksələn zaman saçlarını uzun, tənəzzül zamanı isə qısa saxlayırlar. Məsələn, Yaponiya 1990-cı illərdə iqtisadi tənəzzüllə üzləşəndə, daha çox qadın, adətən körpücük sümüyündən yuxarı olan qısa saçlara sahib idi. Bu, 2008-2009-cu illərdəki tənəzzül zamanı bir daha özünü göstərdi. 

Bunun səbəbi, bəzi hallarda, xüsusən də gəlirləri azalan insanlar saç baxımının lüks olaraq görünməsi üçün tənəzzüllər zamanı daha qısa və asan saxlanılan üslublara keçirlər. 

Kosmetika şirkəti Kao tərəfindən aparılan sorğuya görə, Böyük Britaniyada respondentlərin üçdə biri salona baş çəkmələrinin onlarda özlərini daha inamlı hiss etmələrinə səbəb olduğunu bildirib. Respondentlərin demək olar ki, 70%-i salona getməyin özünə qulluq üçün əsas fürsət olduğuna inanır, 51%-i isə bərbərinin onlara dost kimi yaxın olduğunu düşünür.

Intercoiffure Mondial ticarət assosiasiyasının prezidenti Peter F.Pfister Kao hesab edir ki, insanlar salona gedəndə yalnız yaxşı saç düzümü üçün deyil, həm də "ərköyünlük" və ya "taym-aut" üçün pul ödəyirlər.

Silah-kürü göstəricisi

Silah-kürü indeksi hökumətlərin qırıcı təyyarələrə (silahlara) xərclədiyi vəsaitin həcmini, qlobal elitanın şəxsi təyyarələrə (kürü) xərclədiyi məbləği ölçür. Bu, geosiyasi gərginliyin qaynayıb-qarışdığı, müdafiə büdcələrinin artırıla biləcəyi dövrlərə, eləcə də varlıların daha dəbdəbəli xərcləmələrini göstərən nisbi qlobal sakitlik dövrlərinə kifayət qədər işıq sala bilər.

Məsələn, 1980-ci illərin sonlarında Soyuq Müharibədən qalma müdafiə fondları nəticəsində, döyüş təyyarələrinə yüksək xərclərin davam etməsi səbəbindən silahların kürü indeksi yüksəldi. Bununla belə, 1990-cı illərin sonu və 2000-ci illərin əvvəllərində dot.com bumu və nisbi qlobal sakitlik hissi səbəbindən bir daha aşağı düşdü.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu, çox etibarlı indeks olmaya bilər, çünki təyyarə sifarişlərinin verilməsi və faktiki çatdırılma vaxtları arasında vaxt gecikməsi var.

Teal Group-un analitiki və bu göstəricinin yaradıcısı Richard Aboulafia, Slate tərəfindən bildirildiyi kimi: "Müdafiə büdcələri təhdidlər və təhdidlərin qəbulu ilə yüksəlir və pul filtrləri azalır, təyyarələr adətən sifariş verildikdən iki il sonra sahibinə təhvil verilir."