Rusiyaya kritik malların ixracında şübhəli bilinən beş “keçmiş sovet ölkəsi”nin siyahısında Azərbaycanın da adı varmı?
Türkiyənin Rusiyaya kritik malların ixracını əhəmiyyətli dərəcədə artırması sanksiyalardan yayınma təhlükəsinə səbəb olur və bu, təcili diplomatik müzakirələrə və Türkiyənin NATO ilə münasibətləri üçün potensial nəticələrə gətirib çıxarır.
ENA.az xəbər verir ki, bu barədə Qərb mediası yazır. O da qeyd edilir ki, Türkiyə ilə yanaşı, Moskva üçün vasitəçilik etməkdə şübhəli bilinən beş “keçmiş sovet ölkəsi”nin sıralarına Azərbaycan da daxildir.
Belə ki, Moskvanın hərbi istehsalı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən əsas malların Türkiyənin Rusiyaya ixracı 2023-cü ildə əhəmiyyətli bir artım göstərib, iddiası var.
Məlumata görə, bu artım ABŞ və Avropa İttifaqının üçüncü tərəf dövlətləri vasitəsilə Rusiyanın ikili təyinatlı mallara çıxışını aktiv şəkildə məhdudlaşdırmağa çalışması ilə, potensial sanksiyalardan yayınma ilə bağlı narahatlıqları gücləndirib.
Türkiyə 2023-cü ilin ilk doqquz ayı ərzində Rusiyaya və Moskva üçün vasitəçilik etməkdə şübhəli bilinən beş “keçmiş sovet ölkəsinə” ABŞ tərəfindən “yüksək prioritet” olaraq qeyd edilən mikroçiplər də daxil olmaqla 45 malın 144 milyon avroluq inanılmaz böyük həcmdə ixracını qeydə alıb.
Bu rəqəm 2015-ci ildən 2021-ci ilə qədər qeydə alınmış orta hesabla 26 milyon avronu ötməklə, əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə üç dəfə çoxdur.
Sanksiyalardan yan keçmək üçün keçmiş sovet dövlətlərindən istifadə
ABŞ və Aİ uzun müddətdir ki, Qazaxıstan, Serbiya və Türkiyə kimi dövlətlərdəki şirkətlərin sanksiyalara məruz qalan məhsulları Rusiyaya təkrar ixrac etməsi ilə bağlı narahatlıqlar ifadə edərək, Rusiyanın üçüncü tərəf ölkələri vasitəsilə ikili istifadəli malların idxalını məhdudlaşdırmaq üçün çalışırlar.
ABŞ Maliyyə Nazirliyinin terrorizm və maliyyə kəşfiyyatı üzrə müşaviri Brayan Nelson Rusiyanın müharibə səylərinə kömək edə biləcək maliyyə fəaliyyətlərinin qarşısının alınmasına yönəlmiş tədbirləri müzakirə etmək üçün bu həftə Türkiyəyə səfər etməyi planlaşdırır.
Eyni zamanda, Aİ-nin Moskvanın sanksiyalardan yan keçməsinə mane olmaq üçün tədbirləri özündə əks etdirən maliyyə paketi hazırladığı bildirilir.
Bloomberg bildirir ki, Rusiyanın "yüksək prioritet mallar" alışlarının 80%-i Çin və Honq Konqdan gəlir. Qazaxıstan, Serbiya, Türkiyə, Ermənistan, Azərbaycan və Özbəkistan kimi ölkələrdən ixrac 2023-cü ilin ikinci yarısında ilin əvvəli ilə müqayisədə azalsa da, müharibədən əvvəlki səviyyədən nəzərəçarpacaq dərəcədə yüksək olaraq qalır.
ABŞ narahatdır
Türkiyənin bu ticarətin asanlaşdırılmasındakı rolu ABŞ Xəzinədarlığının diqqətini artıraraq mübahisə mövzusuna çevrildi. Brayan Nelsonun qarşıdan gələn səfəri Vaşinqtonun bu ticarəti həll etməyə və məhdudlaşdırmağa çalışdığı aktuallığı vurğulayır.
Avropa mətbuatı yazır ki, Türkiyənin G7 ölkələrindən yüksək prioritet malların idxalı 2023-cü ilə qədər 60%-dən çox artaraq təxminən 500 milyon dollara çatıb.
Ölkə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə birlikdə nəzarətdən yayınmaq üçün çoxmərhələli idxal marşrutlarından istifadə etmək istəyən Rusiya qurumları üçün tez-tez vasitəçi təyinat yeri kimi çıxış edir.
Türkiyədən gələn rəsmi məlumatlar, bildirilən ixracat və buna uyğun olaraq vasitəçi ölkələrdə idxalın artımı arasında əhəmiyyətli uyğunsuzluqlar olması ilə şübhə doğurur.
Vəziyyətin ciddiliyi ondan ibarətdir ki, Rusiyaya ixrac edilən yüksək prioritet mallar ABŞ və Aİ-nin döyüş meydanında qiymətləndirmələrinə görə qanadlı raketlər, dronlar və helikopterlərin istehsalında istifadə olunur.
Vaşinqton və onun avropalı müttəfiqləri Türkiyəni bu ticarəti məhdudlaşdırmaq üçün addımlar atmağa çağırıblar ki, bu, ABŞ Maliyyə Nazirliyinin Rusiyaya qarşı son sanksiyalarında da öz əksini tapıb.
Bununla belə, Ankara Moskvaya Qərbin ixrac nəzarətindən yan keçməsinə kömək etməyəcəyinə söz verib.
"Gərginlik artdıqca, ticarət dinamikası Türkiyənin Qərblə münasibətlərinə daha geniş təsir göstərə bilər, xüsusən də Ankara İsveçin NATO-ya daxil olması ilə bağlı ABŞ və Avropanın təzyiqi ilə üzləşərkən Amerikanın F-16 qırıcılarını almağa çalışır", - deyə yazıda vurğulanır.
Qarşıdakı həftələrdə çox güman ki, həssas mal ticarətinin mürəkkəb şəbəkəsini həll etmək üçün artan nəzarət və diplomatik səylər müşahidə olunacaq.
