EMİSSİYA NƏDİR?

Emissiya nədir?

Emissiya — müəssisə, təşkilat və ya dövlət tərəfindən qiymətli kağızların (səhmlər, istiqrazlar və s.) ilk dəfə buraxılması və bazara çıxarılması prosesidir. Bu prosesin əsas məqsədi maliyyə vəsaiti cəlb etməkdir. Emissiya nəticəsində əldə olunan vəsait müəssisənin fəaliyyətinin genişləndirilməsi, yeni layihələrin maliyyələşdirilməsi, borcların ödənilməsi və digər məqsədlər üçün istifadə olunur.

Emissiya prosesinin mərhələləri

1. Planlaşdırma:

   • Emissiya qərarı qəbul edilir və emissiyanın məqsədi müəyyən olunur.

   • Buraxılacaq qiymətli kağızların növü (səhmlər, istiqrazlar və s.), həcmi və nominal dəyəri təyin edilir.

   • Buraxılacaq qiymətli kağızların şərtləri müəyyənləşdirilir (müddət, faiz dərəcəsi, gəlirlilik və s.).

2. Qeydiyyat və Təsdiq:

   • Qiymətli kağızların buraxılışı qanunvericiliyə uyğun olaraq müvafiq nəzarət orqanında qeydiyyatdan keçirilir.

   • Məsələn, Azərbaycanda bu prosesi Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi və ya Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası həyata keçirir.

3. Prospektin hazırlanması:

   • Emissiya prospekti hazırlanır. Bu sənəddə buraxılan qiymətli kağızlar, emitent haqqında məlumat, risk faktorları, gəlirlilik proqnozları və digər əhəmiyyətli məlumatlar əks olunur.

   • Prospektin məqsədi investorları düzgün məlumatlandırmaq və onların qərar qəbul etmələrinə şərait yaratmaqdır.

4. Qiymətli Kağızların Satışı (İlkin Bazarda):

   • Qiymətli kağızlar ilkin bazarda yerləşdirilir. Satış prosesini həyata keçirən vasitəçilər investisiya bankları və broker şirkətləridir.

   • Satışın həyata keçirilmə üsulları: açıq abunə, qapalı abunə və ya xüsusi investorlarla müqavilə əsasında satış.

5. İkincil Bazar:

   • İlkin satışdan sonra qiymətli kağızlar artıq ikincil bazarda sərbəst ticarətə çıxarıla bilər.

   • Burada qiymətli kağızların qiyməti artıq bazar tələbi və təklifi əsasında müəyyən olunur.

Emissiya növləri

1. İlkin emissiya: Qiymətli kağızların bazara ilk dəfə çıxarılmasıdır. Bu, adətən müəssisənin nizamnamə kapitalının artırılması məqsədilə həyata keçirilir.

2. Təkrar emissiya: Əvvəllər buraxılmış qiymətli kağızların əlavə olaraq yenidən buraxılmasıdır.

3. Məhdud emissiya: Qiymətli kağızlar yalnız müəyyən investorlar qrupuna təklif olunur.

4. Açıq emissiya: Qiymətli kağızlar bazarın bütün iştirakçılarına təklif edilir.

Emissiyanın üstünlükləri və riskləri

Üstünlüklər:

• Müəssisə borca girmədən kapital cəlb edə bilər.

• Pul vəsaitlərinin cəlb olunması uzunmüddətli maliyyə dəstəyi təmin edir.

• Qiymətli kağızlar vasitəsilə müəssisə öz nüfuzunu artıra bilər.

Risklər:

• Emissiya uğursuz olarsa, müəssisə gözlənilən vəsaiti cəlb edə bilməz.

• Emissiya xərcləri yüksək ola bilər (təqdimatlar, hüquqi xərclər, komissiyalar və s.).

• Investorların marağının aşağı olması və qiymətli kağızların dəyərinin düşməsi.

Emissiya nümunəsi

Məsələn, bir şirkət yeni layihə üçün maliyyə vəsaiti cəlb etmək məqsədilə 100.000 manatlıq istiqraz buraxmaq qərarına gəlir. İstiqrazların nominal dəyəri 100 manat və müddəti 5 ildir. Bu halda, şirkət 1000 ədəd istiqraz buraxır və həmin istiqrazlar ilkin bazarda satışa çıxarılır. İnvestorlar istiqrazları aldıqda, şirkət vəsait cəlb edir və müəyyən müddətdən sonra istiqraz sahiblərinə faiz gəliri ödəyir.