Dünya Bankından “İkiqat şok” xəbərdarlığı
Dünya Bankı “Geosiyasi risklərin kölgəsində” başlığı ilə Əmtəə Bazarlarına Baxış Hesabatının 2023-cü ilin oktyabr buraxılışını dərc edib.
ENA.az xəbər verir ki, hesabata əsasən Yaxın Şərqdəki son münaqişələr son illərdə fövqəladə şokların təsirləri ilə mübarizə aparan əmtəə bazarlarında əhəmiyyətli qeyri-müəyyənlik yaradıb.
Hesabatda qeyd olunub ki, münaqişə başlamazdan əvvəl Neft İxrac Edən Ölkələr Təşkilatı (OPEC) və bəzi qeyri-OPEC istehsalçı ölkələrindən ibarət OPEC+ qrupunun neft tədarükünü könüllü şəkildə azaltması enerji qiymətlərinin üçüncü rübdə 9 faiz artmasına səbəb olub və nəticədə bu dövrdə Dünya Bankının əmtəə qiymətləri indeksi 5 faiz artıb və hazırda 2015-2019-cu illərin orta göstəricisindən 45 faiz yuxarıdır.
Münaqişənin təsiri hələlik məhduddur
Hesabatda münaqişənin əmtəə qiymətlərinə təsirinin hələlik məhdud olduğu, neftin qiymətinin münaqişə başlayandan bəri təxminən 6 faiz artdığı, kənd təsərrüfatı mallarının, əksər metalların və digər malların qiymətlərinin demək olar ki, sabit qaldığı qeyd edilib.
“Lakin tarix göstərir ki, münaqişənin gərginləşməsi neft və digər əmtəə qiymətlərinin artmasına gətirib çıxara biləcək böyük riskdir, nəticədə regionda və bütün dünyada ərzaq təhlükəsizliyini gücləndirəcək”, - bankın hesabatında deyilir.
Hesabatda münaqişənin şiddətləndiyi təqdirdə əmtəə qiymətləri ilə bağlı proqnozun sürətlə pisləşəcəyi və münaqişənin təsirlərinin tədarükün kəsilməsinin müddətindən və miqyasından asılı olacağı, ticarət məhdudiyyətləri və hava şəraiti ilə bağlı fasilələrin də qiymət artımına səbəb ola biləcəyi vurğulanır. , və gözləniləndən zəif qlobal artım əmtəə qiymətləri üçün əhəmiyyətli dərəcədə aşağı risk yaradır.
Hesabatda qeyd olunub ki, neft tədarükündə “kiçik fasilə” olarsa, qlobal neft tədarükünün sutkada 500 min barrel azalaraq 2 milyon barel azalacağı və neftin qiymətinin 93-102 dollar/barel diapazonuna çatacağı proqnozlaşdırılır.
Təchizatda "mülayim pozulma" halında hesabatda bildirilir ki, qlobal neft təklifi sutkada 3-5 milyon barel azalacaq və neft qiymətlərinin bir barel üçün 109-121 dollara yüksələcəyi gözlənilir. "Böyük fasilə"də ssenari üzrə qlobal neft təklifinin gündəlik 6-8 milyon barrel azalacağı və qiymətlərin bir barel üçün 140-157 dollara yüksələcəyi proqnozlaşdırıldığı bildirildi.
Əmtəə qiymətlərinin 2025-ci ildə sabitləşməsi gözlənilir
Hesabatda deyilir ki, qlobal iqtisadiyyat 1970-ci illərdəki böyük neft qiymət şokunun öhdəsindən gəlmək üçün daha yaxşı vəziyyətdədir, baxmayaraq ki, Rusiyanın Ukraynadakı müharibəsi və Yaxın Şərqdə münaqişələrin son zamanlar kəskinləşməsi nəticəsində yaranan fasilələr qlobal Əmtəə bazarlarını "təhlükəli sularda" itələyə bilər.
Əmtəə qiymətləri ilə bağlı proqnozların yer aldığı hesabatda ümumilikdə əmtəə qiymətlərinin bu il 23,5 faiz, gələn il isə 4,1 faiz azalacağı gözlənilir. Bankın hesabatında 2025-ci ildə əmtəə qiymətlərinin sabitləşməsinin gözlənildiyi bildirilib.
Hesabatda enerji qiymətlərinin bu il 28,8 faiz, gələn il isə 4,5 faiz azalacağı təxmin edildiyi, Brent xam neftin qiymətinin bu il orta hesabla 84 dollar/barel olacağı, 81 dollar/barel səviyyəsinə düşəcəyi gözlənilir.
Hesabatda kənd təsərrüfatı mallarının qiymətlərinin gələn il təklifin artması ilə azalacağı, metal qiymətlərinin isə tələbin azalması səbəbindən 2024-cü ildə 5 faiz azalacağı, 2025-ci ildə isə qiymətlərin bərpası ilə artacağı gözlənilir.
Münaqişə başlayandan bəri qızılın qiyməti təxminən 8 faiz artıb
Hesabatda siyasətçilərin ayıq-sayıq olması vurğulanıb və bəzi əmtəələrin, xüsusilə də qızılın proqnozu ilə bağlı xəbərdarlıq diqqət çəkib.
Hesabatda qızıl qiymətlərinin münaqişənin başlanğıcından bəri təqribən 8 faiz artdığı vurğulanıb və qızıl qiymətlərinin geosiyasi narahatlıqlarla özünəməxsus əlaqəsi olduğu, münaqişə və qeyri-müəyyənlik dövrlərində bu artımların çox vaxt “investorların aşınmasına işarə etdiyi” qeyd edilib.
Hesabatda qeyd olunub ki, münaqişə kəskinləşərsə, inkişaf etməkdə olan ölkələrin siyasətçiləri əsas inflyasiyanın mümkün artımını idarə etmək üçün addımlar atmalı olacaqlar.
Ərzaq təhlükəsizliyinin artması riskini nəzərə alaraq, hesabatda hökumətlərin ərzaq və gübrə ixracına qadağalar kimi ticarət məhdudiyyətlərindən qaçmalı olduğu və bu cür tədbirlərin tez-tez qiymət dəyişkənliyini və ərzaq təhlükəsizliyini artırdığı bildirilib.
Hesabatda vurğulanır ki, ərzaq və neft qiymətlərinin artmasına cavab olaraq qiymətlərə nəzarət kimi təcrübələrdən qaçınmaq, sosial təhlükəsizlik şəbəkələrinin təkmilləşdirilməsi, ərzaq ehtiyatlarının şaxələndirilməsi, qida istehsalı və ticarətində səmərəliliyin artırılması və uzunmüddətli perspektivdə bütün ölkələr bərpa olunan enerji mənbələrinə keçidi sürətləndirmək yolu ilə enerji təhlükəsizliyi gücləndirilə bilər.
