OLİQARXLAR: Putinin gizli kassaları kimlərdir?
Onlar heç bir zaman zərər görməzlər. Onlara heç nə olmayacaq, hakimiyyətlər dəyişir, partiyalar dəyişir, seçkilər keçirilir, illər keçir, amma zaman-zaman ölkə dəyişsələr də, həmişə ayaqda qalmağı bacarırlar. Onlar nə lazımdırsa onu edirlər. Bəzən siyasətçinin arxasında dururlar, bəzən bir ideologiyanın arxasında durmuş kimi davranırlar, lazım gəlsə seçkilər edir, çevrilişlərə dəstək verirlər, amma nə olursa olsun kreslonu əldən vermirlər. Dünyanın bəzi yerlərində onlara oliqarx deyirlər.
Birinin qiymətinə 20 F-16 düşən meqa yaxtalar
Artıq hamı bilir ki, neft nəhəngi “ROSNEFT” şirkətinin rəhbəri İqor Seçinin 86 metrlik “Amore Vero” yaxtasının dəyəri 110 milyon avrodur, 65 milyon avro “Ledi Endi” yaxtasının sahibi polad maqnatı Aleksey Mordaşovdur, yəni Putinin ən yaxın dostlarından biridir. Demək olar ki, Rusiyalı oliqarxların çoxu qərb ölkələrindədir və birbaşa Putinlə bağlıdır. Daha bir oliqarx Kovalçuk Kasayev milyarder biznesmen olmamışdan əvvəl Putinin ən yaxın dostu olub.
Bilirik ki, idman korporasiyasından təbii qaz biznesinə, oradan isə qlobal holdiqə çevrilən Rotenberq sülaləsi Putinə yaxındır. Gennadi Timçenko “Ozero” korporasiyasında Putinin birbaşa ortağıdır və onların arasında münasibətlər danılmazdır. Biz başqa yaxtaları da göstərə bilərik, amma məsələ əslində bir neçə yaxtada deyil, oliqarxlardan gedir.
Dünya dəyişib, oliqarxlar artıq o qədər də gizli və sirli insanlar deyillər, mülkləri, yaxtaları, yaşadıqları yer, hansı malikanədə, hansı ölkədə olduqları bilinir. Bəzilərinin futbol komandası var, bəziləri İbizada təmtəraqla əylənir və sosial mediada həyatlarını göstərməkdən çəkinmirlər. Ukrayna işğala məruz qalandan sonra 95 faizi rus olan və xüsusən də 90 faizi Putinə qohum olan oliqarxlar peyda oldu. Onların yaxtaları, malikanələri, futbol komandaları bir-bir müsadirə olunmağa başladı. Bəs niyə? bu oliqarxların 95 faizi rusdur? Rusiyanı niyə tərk edir? Bu təsadüf deyil.
Putinin 4 qaydası ilə oynamaq
Putin vəzifəyə gələndə onun ilk məqsədi mafioz oliqarxlara qarşı qətiyyətlə mübarizə aparmaq idi. Sənaye sektoruna dövlət nəzarəti qurmaq, Rusiyanın açarı olan biznes dünyasının xarici siyasətlə toqquşa biləcəyini və dövlətin güclənməsinə mane olduğunu düşündüyü oliqarxlar vardı. Əslində 2000-ci ildən sonra oliqarxların siyasi təsirini xeyli azaltdı, bəzilərini sürgünə göndərdi, qəbul etməyənləri indiki kimi üsullarla həbs etdi. QAZPROM-un idarəçiliyini təmin etdi, media imperiyalarını bir-bir darmadağın etdi. Beləliklə, şirkət xarici siyasətə inteqrasiya olundu və qiymət siyasəti bu gün gördüyünüz kimi Putin üçün diplomatik silaha çevrildi. O, sənaye inhisarçılarının çoxunu özünə tabe etdi, olmayanları isə mühakimə etdi. Ancaq xaricə qaçıb var-dövlətini götürənləri müəyyən etməyin yolunu tapdılar. Onlar o qədər çox idilər ki, Putin bir məqamdan sonra “oliqarx soyqırımı”ndan əl çəkməli oldu. Bəziləri sərvətini təklif etmək müqabilində bağışlandı. Bu isə dövlət strukturunda yeni vəzifələr, həm də ticarətdə yeni üstünlüklər demək idi. Putinin “mənim oliqarxım yaxşıdır” deməsi bir mənada oliqarxsız Rusiya da olmayacaq demək idi. Bugün Putinin qanadları altına sığınanlar, yəni ikinci nəsil oliqarxlardır. Onlar qazın, neftin, mədənlərin, bankların sahibləridir. Onlar Rusiya iqtisadiyyatında ölkənin strateji sektorlarının sahibləridir. Onların birinci nəsil oliqarxlardan fərqi ondadır ki, onlar indi heç şübhəsiz Putinə sədaqət andı içirlər və onun qaydaları ilə oyun oynayırlar.
Qayda: Siyasi ambisiya yoxdur
Qayda: Rejimi tənqid etməyin
Qayda: limitsiz zəngin olun
Qayda: Paylaşmağı bilin
Xüsusən də 4-cü qaydanın yaratdığı söz-söhbət Putinin hazırda dünyanın ən varlı adamlarından biri olması ilə bağlıdırsa, 2010-cu ildən sonra bu qeyri-mütənasib varlanma Avropa ölkələrinin diqqətini çəkməyə başlayıb.
Yavaş-yavaş oliqarxlardan gələn pulların mənbəyi şübhə altına alınmağa başladı. Oliqarxlar isə öz möhtəşəm investisiyaları ilə bu ölkələrin bir növ susmasına nail oldular. Bu gün biz bu prosesin nəticələrindən birini yaşayırıq, lakin bu oliqarxların hədəfə alındığı zaman ABŞ, Avropa Birliyi, Böyük Britaniya, NATO qısaca Qərbin şərqə doğru genişlənmə siyasəti Ukraynada Rusiya divarına çırpıldı. Putin “Bəsdir, söz mənimdir” dedikdə, bir-birinin ardınca faciəli görüntülər gəlməyə başladı. Döyüş meydanında Rusiyaya bir söz deyə bilməyən qərb dünyası iqtisadi müharibə elan etdi. Əsas hədəf oliqarxlardır, yəni Putinin adamlarıdır. Qəribə, amma real Qərb dünyası meqayaxtalar ovuna çıxıblar. Aven, Mordaşov, Abramoviç, Fridman, Usmanov. Oliqarxların və müsadirə olunmuş meqa-yaxtalarının siyahısı uzadılır.
Bir anda 83 milyard dollar itirdilər
BLOOMBERG-in məlumatına görə, dünyanın ən zəngin 500 adamı arasında yer alan rusiyalı milyarderlər bir anda 83 milyard dollar itiriblər. Bayden “Bu, hələ başlanğıcdır, mübarizə yeni başlayır”, deyib. ABŞ Ədliyyə Departamenti bu işə cavabdeh bir bölmə yaratdı və kimin kimə qulluq etdiyini araşdırmağa başladı. Bəs niyə bu qədər meqa yaxtalar həmişə ön plana çıxır? Meqa yaxta nə qədərdir? Aktivlərin dondurulması çərçivəsində 36 yaxtanın dəyəri təxminən 4 milyard dollardır. Yəni ən “zəif” meqa yaxtanın dəyərinə 20 ədəd F16 düşür
Əslində, Qərbin gözü oliqarxların dəbdəbəli yaxtalarında, müxtəlif ölkələrdəki malikanələrində və ya müxtəlif banklardakı hesablarında deyil, sadə hesablama Putini sıxmaqdır. Ona görə də Putinə yaxın olan bütün oliqarxlar müəyyən mənada cəzalandırılır, mülkləri müsadirə edilir və ya dondurulur.
Qlobal ikinci ən böyük alüminium şirkəti “RUSAL”ın qurucusu Deripaska artıq Putini satıb. O, aktivlərini dondurduqdan dərhal sonra Putini daha dəstəkləmədiyini bəyan edib və “bu dövlət kapitalizminə son qoyulmalıdır”, bəyanatını verib. Abramoviç klubundan əldə etdiyi gəliri Ukraynadakı müharibədə zərərçəkənlərə bağışlayacağını, klubu satacağını açıqlasa da, İngiltərədə mülkünə həbs qoyulmasının qarşısını ala bilməyib. Görək “Monako” futbol klubunun rəhbəri Niqolovlev nə edəcək? Putinin sevimli oliqarxları Alişer Usmanov və Transneft-in baş direktoru Nikolay Tokarev də sərvətlərinin bir hissəsini itirdi.
Rusiyalı ekspertlər hesab edir ki, Putin bunları əvvəlcədən hesablayıb. Var-dövlətini Putinə borclu olanların vəfasızlıq edəcəklərini düşünmürlər, amma yenə də rus xalqı üsyan qaldırsa və oliqarxlar onlarla müttəfiq olarsa, o zaman çox ehtimal ki, Rusiya Putinə dar gələcək.
14 oliqarx və Rusiya Federal Şurasının 146 üzvü sanksiyada
Oliqarxlara qarşı sanksiyalar da əks nəticə verə bilər. Məsələn, təyyarə istehsalçısı Airbus tərəfindən Rusiyanın hava yolu şirkəti AEROFLOT üçün istehsal edilən 13 təyyarə hələ də anqarlarında gözləyir. Qiymətlərin 90 faizi çatdırılma zamanı ödənildiyindən hər birinin dəyəri 150 milyon avro olan bu təyyarələrin pulu şirkətin əlində partladı. Yüzlərlə pərakəndə satış şəbəkəsi də hadisələri diqqətlə izləyir.
Önümüzdə Rusiyanın Ukraynanı işğalının nə vaxt bitəcəyini bilmirik, amma artıq Putinə qohumları olan 146 iş adamı cəzalandırılıb, əmlakları müsadirə edilib və ya sanksiyalara başlanılıb. Onların arasında kim yoxdur, kömür, gübrə, polad və qida nəhəngləri də siyahıdadır. Merniçenkov Nuriyev, Pumpians, Boşkovoçi və xarici işlər naziri Lavrovun kürəkəni Ninakrov, kimya baronu Mazepin və F1 sürücüsünün oğlu Nikita da daxil olmaqla, 14 oliqarx və Rusiya Federal Şurasının 146 üzvü sanksiyaya məruz qaldı. Siz bu qədər pul qazandınız,müəyyən mənada milyonlarla,milyardlarla dolları Rusiyadan çıxardınız, müxtəlif ölkələrin banklarında saxladınız, meqa yaxtalar, imarətlər aldınız və hamısını bir gecədə Putini vurmaq qərarı ilə ya dondururlar, ya da məhv edirlər. Heç ağlımıza da gəlməzdi ki, oliqarxlara “yazığımız” gəlsin.
