Neft qiymətləri müharibəsi uzun və dağıdıcı ola bilər

Rəsmi Moskvanın Ər-Riyadın addımına sərt reaksiya verməsi nəticəsində Səudiyyə Ərəbistanı və Rusiya neftdə uzun və dağıdıcı qiymət müharibəsinə başlamaq üçün addımlar atır.

Ötən həftə “OPEC+” koalisiyasının nəticəsiz danışıqlarının dünyanın aparıcı neft ixracatçıları arasında davamlı anlaşılmazlıq yaratdığına dair bir şübhə var idisə, Rusiya bazar ertəsi atdığı addımla bu şübhəni tamamilə aradan qaldırdı. Rusiya gələn aydan neft hasilatını artıracaq. “Saudi Aramco”nun satdığı neftin qiymətini əhəmiyyətli dərəcədə azaltması fonunda Rusiyanın Energetika naziri Aleksandr Novak ölkəsinin hücuma məruz qalan ixrac bazarındakı payını qoruyub saxlayacağını söyləyib.

Kreml mübahisənin dağıdıcı təsirlərinə baxmayaraq geri çəkilmədi: 1991-ci il Körfəz müharibəsindən bəri neftin qiymətində ən böyük azalma, neft şirkətlərinin milyardlarla dollar dəyər itirməsi və karbohidrogen resursdan asılı ölkələrdə istiqraz faizlərinin sürətli şəkildə artması. Bütün bunlar mübahisənin təkcə birinci günündə baş verdi. İki böyük güc arasında davam edən mübarizə (hər biri mümkün qədər daha artıq neft hasil etməyə çalışaraq digərinin neftin ucuzlaşan qiymətindən mümkün qədər çox təsir görməsinə çalışır) dünyanın ən vacib əmtəəsini istehsal edən bu sənayedə qalıcı izlər buraxa bilər.

“Neft bazarında “rus ruleti” oynamaq ağır nəticələrə səbəb ola bilər”, - deyə Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (IEA) icraçı direktoru Fatih Birol qeyd edib.

F.Birol əlavə edib ki, İraq, Anqola və Nigeriya kimi ölkələrin sabitliyində təhlükə yaranır, hətta bəzi neftdən asılı ölkələr səhiyyə kimi zəruri xərcləri ödəməkdə çətinlik çəkə bilər. Şirkətlərin “qara qızıl”ın aşağı qiyməti səbəbindən maliyyə təzyiqinə məruz qalmaları fonunda ABŞ-da şist nefti hasilatındakı güclü artım da yavaşlaya bilər.

RUSİYANIN ADDIMI

Rusiyanın Energetika naziri A.Novak deyib: “Rusiya “OPEC+” üzrə mövcud istehsal məhdudiyyətlərinin saxlanılması tərəfdarə idi. Lakin OPEC bunun əvəzinə klapanı açmağa və bazar payını artırmaq üçün mübarizəyə üstünlük verdi”. Nazir ölkəsinin qiymət təzyiqi ilə ayaqlaşa bilməyəcəyini də söyləyib.

“Rusiya neft sənayesi proqnozlaşdırılan hər hansı qiymət səviyyəsində rəqabətədavamlı olmaq və bazar payını qorumaq üçün yüksəkkeyfiyyətli resur bazasına və kifayət qədər maliyyə gücünə malikdir”, - deyə A.Novak bildirib.

Şirkətə yaxın mənbəyə görə, Rusiyanın ən böyük neft istehsalçısı “Rosneft” “OPEC+” sazişinin müddəti bitən vaxtdan etibarən hasilatını artırmağı planlaşdırır. Şirkətin neft hasilatını nə qədər sürətlə artıra biləcəyi sualına cavab olaraq mənbə təcrübəli analitiklərin hasilatın bir və ya iki həftədə 300 min barrel artacağını hesabladıqlarını söyləyib. Bu həcm sayəsində Rusiya “OPEC+” üzrə tətbiq etdiyi məhdudiyyətləri bərpa edəcək, hətta bir az daha çox məhsul istehsal edəcək.

A.Novakın “OPEC+” üzrə hasilat məhdudiyyətlərinin aprel ayından sonra etibarlı olmayacağını elan etməsindən sonra Rusiyanın digər neft istehsalçısı şirkətləri də “Rosneft”in addımı ata bilər.

Neft hasilatının artırılması aşağı qiymət fonunda bəzi itkiləri əvəz edə bilər. Lakin Rusiya qiymətin düşməsini kompensasiya etmək və rubla dəstək vermək üçün 150 milyard dollara çatan Rifah Fondundan da istifadə edə bilər. Maliyyə Nazirliyi bu ehtiyatların neftin qiymətinin 25-30 dollar/barrelə düşəcəyi zaman yaranacaq itkiləri 6 ildən 10 ilədək bir müddət üçün kompensasiya edə biləcəyini bildirib.

SƏUDİYYƏ ƏRƏBİSTANI SATDIĞI NEFTİN QİYMƏTİNİ ENDİRİB

Səudiyyə Ərəbistanının milli neft şirkəti “Saudi Aramco” öz neftinin qiymətinə son 30 ildə ən böyük endirim edib. Qlobal miqyasda ən böyük neft ixracatçısı olan Səudiyyə Ərəbistanının bu misli görünməmiş qiymət endirimindən sonra Asiyadakı dünyanın ən böyük xam neft idxalçıları aprel ayında daha çox səudiyyə nefti almaq niyyətindədir. Belə ki, Çin və Sinqapurun Səudiyyə Ərəbistanından aldıqları neftin həcmini artırmağa çalışdığı qeyd edilir.

Bu ölkələr aprel ayı üçün tələb olunan nefti artıq alıblar və əlavə neft alışı isə cüzi olacaq. Lakin səudiyyəlilər qiymətdəki endirimi may ayına kimi tətbiq etsələr digər tədarükçülər də daha çox həcmdə səudiyyə nefti almağa hazırdır.

ABŞ-ın Enerji İnformasiya Administrasiyasının (EIA) məlumatına görə, Asiya ölkələri Səudiyyə Ərəbistanının neft ixracının üçdəikisini alır.

Ekspertlərin fikrincə, Asiyadakı artan neft tələbatı fonunda yeni “qiymət müharibəsi” başlayır.

Səudiyyə Ərəbistanı da neft hasilatını artıracaq.

Xatırladaq ki, “Light” markalı xam neftin bir barrelinin qiyməti ABŞ-ın neft hasilatını artırdığı bir mühitdə Səudiyyə Ərəbistanının da istədiyi qədər istehsal etməyə qərar verməsi nəticəsində 1985-ci ilin sonundan 1986-cı ilin martınadək təxminən 66 faiz ucuzlaşmışdı. “Brent” markalı neftin qiyməti Səudiyyə Ərəbistanının 1990-cı illərin sonlarında Venesuela ilə hesablaşması səbəbindən qısa müddətə 10 dollar/barreldən aşağı enmişdi.

Bu il martın 9-da isə dünya birjalarında neftin qiymətində son 30 ildə ən kəskin ucuzlaşma qeydə alınıb. Belə ki, neftin qiyməti gün ərzində 31 faiz ucuzlaşmaqla 1991-ci ildəki Körfəz müharibəsindən bəri ən aşağı səviyyəyə enib. Nəticədə “Brent” markalı xam neftin qiyməti 31,02 dollar/barrelə düşüb.

ABŞ-ın qabaqcıl investisiya banklarından olan “Goldman Sachs” isə neftin bir barrelinin qiymətinin 20 dollara enəcəyi barədə xəbərdarlıq edib.