Rusiya biznesi iki ildir davam edən Ukrayna münaqişəsində necə işləyir?
Fevralın 24-də Rusiya-Ukrayna müharibəsinin ikinci ildönümü oldu. Müxtəlif beynəlxalq sanksiyalar qarşısında rus biznesləri necə yaşayır?
ENA.az xəbər verir ki, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ukraynadakı İnsan Haqları Monitorinq Missiyasının 2023-cü ilin noyabr ayı üzrə məlumatlarına görə, Ukrayna işğalı başlayandan bəri ən azı 10 min mülki şəxs, o cümlədən 560 uşaq həlak olub. Digər tərəfdən, ABŞ kəşfiyyatının məxfi hesabatlarına görə Rusiyanın 300 mindən çox əsgər itirdiyi təxmin edilir.
Müharibə başlayandan bəri Rusiya Böyük Britaniya, ABŞ, Aİ, Kanada, Avstraliya, Yaponiya və İsveçrədən və s. həm bizneslərinə, həm də müəyyən şəxslərə təsir edən sanksiyaların artması ilə üzləşib.
Rusiya biznesinə qarşı son sanksiyalar hansılardır?
Bu yaxınlarda, işğalın ikinci ildönümünü qeyd etmək üçün Böyük Britaniya Rusiyaya qarşı, əsasən elektronika şirkətlərinə, silah-sursat istehsalçılarına və neft, almaz ticarətinə təsir edən 50-dən çox yeni sanksiyalar elan etdi.
Bunlar ölkənin gəlirlərinin çox hissəsini gətirən sənayeləri hədəf alaraq Rusiyanın müharibə maliyyəsini məhv etmək məqsədi daşıyır. Bundan əlavə, sursat istehsalçılarına qarşı sanksiyalarla Böyük Britaniya da Moskvanın silah arsenalına güclü zərbə vuracağına əmindir. Bunların əsasən Rusiya cəbbəxanasını partlayıcı maddələr, raket buraxılış sistemləri və raketlərlə təmin edən şirkətlərə təsir edəcəyi gözlənilir.
Yanvarın əvvəlində, Rusiyanın 12-ci fərdi və iqtisadi sanksiyalar paketinin bir hissəsi olaraq, Avropa Rusiyanın dövlət almaz hasilatı şirkəti PJSC Alrosa və onun baş direktoru Pavel Alekseeviç Marinychevi də sanksiyalar siyahısına daxil etdi. Bununla belə, Alrosa 2022-ci ildən bəri ABŞ, Böyük Britaniya, Kanada, Baham adaları və Yeni Zelandiya tərəfindən sanksiyaya məruz qalıb.
Bu sanksiyalar indiyə qədər işləyibmi?
Avropa Xarici Fəaliyyət Xidmətinin (EEAS) məlumatına görə, Aİ-nin Rusiyaya tətbiq etdiyi sanksiyalar 2022-ci ildə Rusiya iqtisadiyyatının bir neçə sektoruna kifayət qədər ağır zərbə vura bilib.
EEAS qeyd edir ki, Rusiyanın istehsal sektoru 2022-ci ilin sonuna kimi 6% azalıb, avtomobil istehsalı isə illik müqayisədə 48% azalıb. Topdan ticarət 2022-ci ildə illik müqayisədə 17%, pərakəndə ticarət isə 10% azalıb. Yüksək və orta texnologiyalı istehsalda da illik 13% itki qeydə alınıb.
Bununla belə, keçən il, S&P Qlobal Satınalma Menecerləri İndeksinə görə, Rusiya fabriklərinin fəaliyyəti 2023-cü ilin dekabrında təxminən yeddi ilin ən sürətli tempi ilə irəliləyib. Rusiyanın avtomobil bazarı da 2023-cü ilin sentyabrında təxminən 120% artıb.
Rusiya hökuməti digər üsullarla yanaşı, Ukrayna müharibəsini maliyyələşdirməyə davam etmək üçün qızıl ehtiyatlarını sataraq sanksiyalardan yayınmağı bacarıb.
Rusiya biznesləri də Rusiya ilə nisbətən yaxşı əlaqələri olan ölkələrdə bir sıra törəmə şirkətlər və mərmi şirkətlər yaradırlar. Bu törəmə şirkətlər və ölkələr vasitəsilə həm Rusiya hökuməti, həm də bizneslər hələ də yarımkeçirici çiplər və silahlar kimi sanksiyaya məruz qalan məhsullara çıxış əldə edə bilirlər.
Müxtəlif tənəzzül vəziyyətində olan gəmiləri olan bir sıra kiçik neft tanker operatorlarından ibarət Rusiyanın “kölgə donanması” da dənizdən Rusiyaya gətirilən Urals neftinin sanksiyalarından yayınmasına kömək edir. Bu gəmilər adətən Kamerun və ya Liberiya kimi ölkələr tərəfindən təmin edilir.
Neft və enerji şirkətləri
Rusiyanın qaz maqnatı "Qazprom"un neft hasil edən törəmə şirkəti olan "Qazprom Neft" PJSC Rusiyanın neft gəlirlərini məhdudlaşdırmaq məqsədilə 2022-ci ilin martında Aİ tərəfindən sanksiyalara məruz qalan neft şirkətlərindən biri idi.
O vaxtdan bəri şirkətin 2023-cü ilin 2-ci rübündə xalis mənfəəti təxminən 43% azaldı. Şirkət həmçinin bu yaxınlarda Bolqarıstan xidmət stansiyalarını satışa çıxardığını elan etdi.
Bununla belə, 2023-cü ilin sonlarında “Qazprom Neft” kəşfiyyat səylərini artıracağını və pandemiya zamanı dayandırılmış layihələrə yenidən diqqət yetirəcəyini elan edərək, yenidən canlanmağa başladı. hələ də Fransız Rivierasında mülkləri var.
Rusiyanın başqa bir neft istehsalçısı olan Rosneft də 2022-ci ilin martında yenidən sanksiyaya məruz qalıb. Bununla belə, şirkət bu yaxınlarda 2023-cü il üçün təxminən 14 milyard dollar (12,9 milyard avro) illik mənfəətini açıqlamışdı.
Rosneft neftə olan xarici məhdudiyyətlər səbəbindən qaz hasilatını genişləndirmək məcburiyyətində qaldığını vurğuladı. Şirkət həmçinin Almaniya hökuməti ilə Rosneft Almaniyanın milliləşdirilməsi ilə bağlı potensial planlarla bağlı danışıqlar aparıb.
Dünyanın ən böyük neft boru kəməri şirkəti Transneft də sanksiyaya məruz qalıb, onun boru kəməri neft ixracının 2023-cü ildə 6,5% azaldığını açıqlayıb.
İsveçrədə yerləşən Paramount Energy and Commodities enerji şirkəti də 2023-cü ilin noyabrında Böyük Britaniya tərəfindən sanksiyaya məruz qalan enerji şirkətlərindən biri olub.
Mədən şirkətləri
Nordgold, Highland Gold, Ural Mining and Metallurgical Company və Alrosa beynəlxalq sanksiyaların təsirinə məruz qalan Rusiya mədən şirkətlərindən bəziləridir.
Rusiyanın ən böyük qızıl mədənçilərindən biri olan Nordgold, 2023-cü ilin noyabrında Böyük Britaniya tərəfindən sanksiyaya məruz qaldı. Bu, Nordgold səhmlərinin 52%-nə sahib olduğu bildirilən milyarder Aleksey Mordaşovun həyat yoldaşı Marina Mordaşova da şamil edildi.
Bununla belə, görünür, bu, şirkəti çox da çəkindirməyib, çünki ötən ilin noyabr ayının sonuna kimi Braziliyanın mədən sənayesinə investisiya imkanlarını araşdırdığı bildirilir. Bu, qızıl, litium və mis kəşfiyyatını əhatə edir.
Lakin bəzi digər hallarda bu sanksiyaların işə yaradığı görünür. Yanvar ayında Rusiyanın almaz sektoru da daha bir zərbə aldı, dövlətə məxsus almaz hasilatı şirkəti Alrosa Aİ tərəfindən sanksiyaya məruz qaldı. Bununla belə, almaz istehsal edən şirkət ondan bir müddət əvvəl müxtəlif ölkələrin tətbiq etdiyi sanksiyaların ağırlığı altında mübarizə aparırdı.
Rapaport-un xəbər verdiyi kimi, 2023-cü ilin sentyabrında şirkət Hindistan Gem və Zərgərlik İxracını Təşviq Şurasına (GJEPC) azalmış tələb səbəbiylə qarşıdan gələn iki satışı ləğv edəcəyini bildirdi.
GJEPC-ə göndərdiyi qeyddə şirkət, "Alrosa 2023-cü ilin sentyabr və oktyabr aylarında kobud almazların ayrılmasını müvəqqəti olaraq dayandırmaq qərarına gəldi. İnanırıq ki, bu yanaşma bazarın tələb və təklif balansını gücləndirməklə sabitləşdirici təsir göstərəcək", deyə qeyd edib.
Maliyyə institutları
2024-cü ilin fevralında, Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü günü, ABŞ Rusiyanın ən yaxşı 10 maliyyə qurumuna məhdudiyyətlər qoydu. Rusiya maliyyə institutları tərəfindən hər gün təxminən 46 milyard dollar (42,4 milyard avro) dəyərində valyuta əməliyyatları həyata keçirilir. Bunların təqribən 80%-nin ABŞ dolları olması səbəbindən bu sanksiyaların Rusiyanın bank və maliyyə sisteminə çox ağır zərbə vuracağı gözlənilir.
Sanksiyaya məruz qalanlar arasında Sberbank və VTB Bank, aktivlərin dəyəri nəzərə alınarsa, Rusiya bank sisteminin yarıdan çoxunu təşkil edən ən mühümlərdən ikisidir. Bununla belə, onların əməliyyatlarının əksəriyyəti ABŞ maliyyə sistemi vasitəsilə həyata keçirilən ödənişlərə əsaslanır.
Lakin bəzi tənqidçilər bu sanksiyaların kifayət qədər güclü olmadığını deyir və Sberbank-ın 2023-cü ildə hələ də rekord illik 17 milyard dollar (15,7 milyard avro) gəlir əldə etdiyini bildirir.
Bundan əlavə, bu yaxınlarda həm biznes, həm də fiziki şəxslər üçün bir sıra Qərb sanksiyaları ilə üzləşən İrana birbaşa bank köçürmələrinə başlayıb. Bu addımın turistlərə kömək məqsədi daşıdığı iddia edilir, çünki Rusiya Ukrayna müharibəsindən sonra İranla daha sıx iqtisadi, hərbi və siyasi əlaqələr inkişaf etdirib.
VTB Bank üçün bu sanksiyalar daha təsirli görünür, bankın Böyük Britaniyadakı filialı Ukrayna müharibəsi qarşısında müflisləşib.
Bununla belə, bank yaxın aylarda Çinə genişlənməyi planlaşdırdığını, beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən sıxışdırıldıqdan sonra Rusiyanın da Çinlə əlaqələrini gücləndirdiyini açıqladı. Hələ 2022-ci ilin sentyabrında VTB həm də Çinə yuanla pul köçürmələri göndərən ilk Rusiya bankı idi.
