Manatın dövretmə sürəti 3,39 bəndidir. Bu nəyi göstərir, insanlar daha çox yığıma meyl edir?
Bu il avqustun 1-nə Azərbaycanın milli valyutası - manatın dövretmə sürəti 3,39 bənd təşkil edib.
Azərbaycan Mərkəzi Bankının məlumatına görə, bu, iyulun 1-i ilə müqayisədə 0,02 bənd çox, ilin əvvəli ilə müqayisədə 0,06 bənd az, ötən il avqustun 1-nə nisbətən isə 0,02 bənd azdır.
3,39 bənd necə göstəricidir?
Əvvəlcə gəlin baxaq, manatın dövretmə sürəti nədir, bu əmsalın 3,39 bənd olması nədir? Sadə dillə desək, bu deməkdir ki, iqtisadiyyatda dövr edən hər 1 manat il ərzində orta hesabla təxminən 3,39 dəfə malların və xidmətlərin alınmasına sərf olunur.
Yəni pulun nə qədər “aktiv işlədiyini” göstərən göstəricidir.
Konkret rəqəmə gəldikdə, 3,39 bəndi göstərir ki, pul iqtisadiyyatda nisbətən yavaş dövr edir, yəni insanlar və müəssisələr pullarını daha çox əmanətdə saxlayır, qənaət edir, ehtiyat məqsədilə tutur. Bu, bir tərəfdən inflyasiya riskini azaldır, digər tərəfdən isə iqtisadi aktivliyin (istehlak, ticarət, investisiya) çox güclü olmadığını göstərə bilər.
Yüksək rəqəm, məsələn, 10-15 bənd o deməkdir ki, pul sürətlə əl dəyişir, istehlak və ticarət aktivdir, amma əgər həddən artıq sürətli olarsa, bu, inflyasiya təzyiqi də yarada bilər.
Tarixi müqayisə aparsaq, 2005-ci ildə göstərici 15,72 idi, pul çox sürətlə dövr edirdi.
2015-ci ilin əvvəlində isə 2,68 idi, devalvasiya gözləntiləri, qeyri-müəyyənlik və qənaət meyli güclü idi.
2025-ci ilin avqustunda 3,39-dur, deməli, tarixi maksimumdan çox aşağı, amma minimumdan bir qədər yuxarıdır. Yəni pulun iqtisadiyyatda hərəkəti zəif, lakin sabitdir.
Qısaca, 3,39 bənd manatın dövretmə sürətinin aşağı və sabit olduğunu, iqtisadiyyatda likvidliyin çox da aktiv işləmədiyini, daha çox yığıldığını göstərir.
Aylıq dinamikanın səbəbi nədir?
Qısamüddətli aylıq dinamika (0,6%) iqtisadi aktivliyin yay aylarında canlanması (turizm, istehlak, xidmətlər) və ya dövlət xərcləmələrinin/maaş ödənişlərinin dövri təsiri ilə bağlıdır. Bununla belə, artımın ölçüsü kiçikdir və bu mövcud trendi dəyişən deyil.
İllik müqayisəyə (−0,6%) baxsaq, keçən ilin eyni dövrünə görə yüngül azalma geniş mənada sabit (3,3–3,5 diapazonu) bir rejimə işarə edir. Bu, manatla əməliyyatlarda panik/çox sürətli çevrilmə kimi riskli davranışların olmadığını göstərir.
AMB-nin statistikasına əsasən, manatın dövretmə sürətinin son 20 il ərzində ən aşağı həddi 2015-ci ilin yanvar ayının yekununda, yəni son illərin ilk devalvasiyası ərəfəsində qeydə alınıb və 2,68 bənd təşkil edib. Bu göstəricinin ən yüksək həddi isə 2005-ci ildə (15,72 bənd) qeydə alınıb.
