Yük daşımalarında qiymət artımı səngiyib

Qırmızı dənizdəki geosiyasi gərginlik səbəbindən yüksələn yükdaşıma qiymətlərindəki artım son iki həftədə səngisə də, qiymətlər böhrandan əvvəlki səviyyədən 174 faiz yuxarıdır. Qırmızı dənizdə gəmi daşımalarında azalma davam edir. 40 konteyner kompozit indeksi 1 fevralda 3 min 824 dollara, 8 fevralda isə 3 min 786 dollara gerilədi. Belə ki, son iki həftədə qiymətlər 4,5 faiz azalıb.

İranın dəstəklədiyi Yəməndə husilərin Qırmızı dənizdəki Bab əl-Məndeb boğazında İsrailə bağlı ticarət gəmilərinə qarşı başlatdığı hücumlardan sonra gəmilərin səyahət müddətləri 10-14 günə qədər uzanır. Bəzi gəmilərin səyahət müddətinin 20 günə qədər uzandığı bildirilir.

ABŞ və İngiltərənin liderliyi ilə husilərə qarşı başladılan hücumlar və gəmiçilik şirkətlərinə bölgədən istifadə etməmə tövsiyələri ardınca Qırmızı dənizdə gəmi trafiki sürətlə azalmağa davam edərkən, səyahət müddətlərinin artması və yükdaşıma qiymətləri artdı. 

Qırmızı dənizdəki gərginlikdən üç aya yaxın vaxt keçib və yükdaşıma qiymətlərində artım səngisə də, qiymətlər hələ də kifayət qədər yüksəkdir.

Dəniz tədqiqat şirkəti Drewry's World Container Index-dən tərtib edilən məlumata görə, 40 ballıq konteyner kompozit indeksi noyabrın 30-da 1382 dollar səviyyəsində olub.

Qırmızı dənizdə gərginliyin artması və gəmilərin sürətlə daha uzun marşruta, Ümid burnuna keçməsi səbəbiylə qiymətlər səkkiz həftə ərzində artaraq 25 yanvarda 3 min 964 dollara çatdı. Bu dövrdə yükdaşımaların qiymətləri 186,8 faiz artıb.

40 konteyner kompozit indeksi 1 fevralda 3 min 824 dollara, 8 fevralda isə 3 min 786 dollara gerilədi. Belə ki, son iki həftədə qiymətlər 4,5 faiz azalıb.

Bununla belə, yükdaşıma qiymətləri keçən ilin eyni həftəsinə nisbətən fevralın 8-nə 90 faiz artsa da, noyabrın 30-dakı səviyyəsindən 174 faiz, epidemiyadan əvvəlki səviyyədən isə 167 faiz yüksəkdir.

Fevralın 8-nə Şanxay-Genoa xəttində 40 futluq konteynerin yük qiyməti həftəlik bazda yüzdə 11 azalaraq 5 min 225 dollara, Şanxay-Rotterdam xəttində isə 5 faiz azalaraq 4 min 426 dollara düşüb. , Nyu-York-Rotterdam xəttində isə 4 faiz azalaraq 611 dollar olub. Qiymətlər bu dövrdə Şanxay-Los-Anceles xəttində 8 faiz artaraq 4771 dollara, Şanxay-Nyu-York xəttində isə 2 faiz artaraq 6268 dollara çatıb.

Qırmızı dənizdə həll yolu tapılana qədər böhran davam edə bilər
Mütəxəssislər, daşıma şirkətlərinin plan və büdcələrini daha uzun marşruta uyğun tənzimlədiyini, gərginliyin davam etsə də, ilk dövrdə yaşanan təlaşın normallaşmağa başladığını bildirirlər.

Qırmızı dənizdəki gərginliyin ABŞ-a təsir etmədiyini, böhrandan ən çox Avropa idxalçılarının təsirləndiyini bildirən ekspertlər, Qırmızı dənizdə həll yolu tapılana qədər böhranın bir müddət davam edəcəyini proqnozlaşdırırlar.

Konteynerin həcmi 80 faiz azalıb
Almaniyada yerləşən Kiel Dünya İqtisadiyyatı İnstitutunun (IfW Kiel) iqtisadi tədqiqat təşkilatının məlumatlarına görə, keçən ilin dekabr ayında Qırmızı dənizdən keçən konteynerlərin sayı isə yarıdan çox azalıb.

Gəmilər Afrika və Ümid burnu ətrafında səyahət etdiyi üçün Avropanın cənub və şimalındakı limanlara gəlişlər gecikir. Hamburq və Bremerhavendə, eləcə də Rotterdam və Antverpendə 2023-cü ilin orta göstəricisi ilə müqayisədə 2024-cü ilin yanvar ayı üçün yanaşan gəmilər 25 faiz azdır.

Bir çox şirkət marşrutu dəyişdi
Yəməndəki husilər Qırmızı dənizdəki Bab əl-Məndəb boğazında İsrailə aid gəmilərə hücum etdikdən sonra Maersk gəmiləri Ümid burnuna yönləndirən ilk şirkətlər sırasında olub. Yanvarın 5-də gəmilərindən birinin husilər tərəfindən hücumuna məruz qaldıqdan sonra verdiyi açıqlamada Maersk, Qırmızı dəniz-Ədən körfəzindən keçən bütün gəmilərin yaxın vaxtlarda Ümid burnu ətrafında cənuba istiqamətlənməsinə qərar verildiyini açıqladı. 

Dünyanın ən böyük konteyner şirkəti, İtaliya-İsveçrə müştərək müəssisəsi Mediterranean Shipping Company, Alman gəmiçilik şirkəti Hapag-Lloyd, Fransız gəmiçilik şirkəti CMA CGM və Britaniyanın enerji şirkəti BP bölgədəki reyslərini dayandıraraq gəmilərin marşrutunu dəyişdirdi. 

Danimarkanın Torm tanker şirkəti Qırmızı dənizin cənubundan bütün keçidlərini dayandırdığı halda, enerji şirkəti Shell də Qırmızı dənizdən keçidlərini dayandırıb.

Qətərin Avropaya gedən maye qaz yüklərində tranzit məsafələrinin uzadılması səbəbindən 10-12 günə qədər gecikmələrin olacağı açıqlanıb.

Qeyd edək ki, qlobal ticarətin təxminən 12 faizi Aralıq dənizini Qırmızı dənizə birləşdirən və Avropa ilə Asiya arasında ən qısa marşrutu təklif edən Süveyş kanalı vasitəsilə həyata keçirilir.