Dörd günlük iş həftəsi: Hansı ölkələr bunu qəbul etdi və razıdırlarmı?

Portuqaliya, Belçika, Böyük Britaniya və digərlərindən nümunə götürərək, həftənin dörd günlük iş müddətini elan edən hələki ən son ölkəsi oldu.

ENA.az xəbər verir ki, dörd günlük iş həftəsi ətrafında söhbətlər ilk dəfə COVID-19 pandemiyası ilə yenidən alovlandı, işçilər və işəgötürənlər iş yerində rahatlıq və məhsuldarlığın əhəmiyyətini yenidən nəzərdən keçirdilər.

İdeya sadədir - işçilər həftədə dörd gün işləyəcək, eyni maaş alacaq və eyni faydaları qazanacaq, lakin eyni iş yükü ilə.

İş həftəsini azaldan şirkətlər buna görə də daha az görüş və daha çox müstəqil işləyəcəklər.

İşçilərin məhsuldarlığının və iş-həyat tarazlığının gələcəyi kimi qiymətləndirilən dörd günlük iş həftəsinin müdafiəçiləri bildirirlər ki, işçi məmnuniyyəti artır və məhsuldarlıq da yüksəlir.

Avropadakı həmkarlar ittifaqları hökumətləri dörd günlük iş həftəsini tətbiq etməyə çağırır, lakin hansı ölkələr bu ideyanı qəbul edib və bu günə qədər bu necə gedir?

Belçika bunu istəyən işçilər üçün dörd günlük iş həftəsi tətbiq edir
Belçika Avropada dörd günlük həftəlik qanunvericilik tətbiq edən ilk ölkə oldu.

2022-ci ilin fevral ayında Belçikalı işçilər əmək haqqını itirmədən adi beş gün əvəzinə tam iş həcmini dörd gündə yerinə yetirmək hüququ qazandılar.
Yeni qanun ötən il noyabrın 21-də qüvvəyə minib və işçilərə həftədə dörd və ya beş gün işləmək barədə qərar vermək imkanı verir.

Lakin bu, onların daha az işləyəcəkləri demək deyil – onlar sadəcə olaraq iş saatlarını daha az günə yığacaqlar.
 

Portuqaliya isə bunu elan edən sonuncu Avropa ölkəsi oldu
Portuqaliya addım atdı və dörd günlük həftə konsepsiyası ilə məşğul olan ölkələrin artan siyahısına qoşuldu.

İyunun əvvəlində elan edilən hökumət tərəfindən maliyyələşdirilən pilot layihə çərçivəsində 39 özəl şirkət 4 Günlük Həftə Qlobal qeyri-kommersiya vəkillik qrupu ilə birgə təşəbbüsdə iştirak etmək üçün qeydiyyatdan keçib.

İştirak edən şirkətlərin "100:80:100 modeli"nə əməl etmələri gözlənilir - ən azı 100 faiz məhsuldarlığı saxlamaq öhdəliyi müqabilində, zamanın 80 faizi üçün ödənişin 100 faizi.

Böyük Britaniya "son dərəcə uğurlu" qiymətləndirdi

Böyük Britaniyada dörd günlük iş həftəsinin altı aylıq sınağını keçirən şirkətlər təcrübəni "son dərəcə uğurlu" kimi qiymətləndirdikdən sonra, indi daha qısa iş həftəsini qalıcı etməyi planlaşdırırlar.

Qısa iş saatının müəssisələrin məhsuldarlığına və işçilərinin rifahına təsirini öyrənmək üçün ötən ilin iyununda başlanmış altı aylıq pilot proqrama onlarla şirkət cəlb edilib. 

Şotlandiya və Uels artan qlobal hərəkata qoşulacaqlar
Şotlandiyada hökuməti 2023-cü ildə başlayıb, Uels hökuməti isə may ayında öz qərarını nəzərdən keçirdi. İşçilərin iş saatları 20 faiz azalacaq, lakin kompensasiyada heç bir itki olmayacaq.

İspaniya sınaq mərhələsindədir

İspaniya dekabr ayında pilot layihəyə start verdi. Pilot KOM-lara maaşları azaltmadan iş həftəsini ən azı yarım gün azaltmağa kömək edəcək.

Pilot məhsuldarlığın artırılmasının mümkün olub-olmadığını yoxlamaq üçün bir sınaqdır.  Layihənin birinci ilində hökumət əmək haqqı xərclərini qismən maliyyələşdirəcək və səmərəliliyin artırılması üçün təlimin maliyyələşdirilməsinə kömək edəcək.

Yalnız tam ştatlı daimi müqaviləsi olan işçilər iştirak edə bilər.

İslandiya: Dörd günlük iş həftəsində liderlərdən biridir
2015-2019-cu illər arasında İslandiya maaşda mütənasib bir azalma tələb etmədən 35-36 saatlıq iş həftəsi (ənənəvi 40 saatdan azaldılmış) üzrə dünyanın ən böyük pilot layihəsini həyata keçirdi. Test mərhələsində təxminən 2500 nəfər iştirak edib.

Keyfiyyətə nəzarəti təmin etmək üçün nəticələr Britaniyanın “Autonomy” beyin mərkəzi və İslandiya qeyri-kommersiya təşkilatı Davamlılıq və Demokratiya Assosiasiyası (ALDA) tərəfindən təhlil edilib.

Tədqiqatçılar və İslandiya həmkarlar ittifaqları iş saatlarının azaldılması üçün danışıqlar apararaq yeniliyi "UĞUR" adlandırdılar.

İsveçin dörd günlük həftəyə qarışıq reaksiyaları
İsveçdə tam ödənişli dörd günlük iş həftəsi 2015-ci ildə qarışıq nəticələrlə sınaqdan keçirilib. Təklif maaş itkisi olmadan səkkiz saatlıq deyil, altı saatlıq iş günlərini sınamaq idi. Hətta solçu partiyalar belə düşünürdülər ki, bunu geniş miqyasda həyata keçirmək çox baha başa gələcək.

Lakin 80 tibb bacısı və həkimi altı saatlıq iş gününə keçirən və itirilmiş vaxtın əvəzini çıxmaq üçün yeni işçilər işə götürən universitet xəstəxanasının ortopediya bölməsində müsbət nəticələr müşahidə edildi.

Alman startapları daha qısa iş həftəsini sınaqdan keçirirlər
Almaniya Avropanın ən qısa orta iş həftələrindən birinə ev sahibliyi edir. Dünya İqtisadi Forumunun (WEF) məlumatına görə, orta iş həftəsi 34,2 saatdır.

Bununla belə, həmkarlar ittifaqları iş vaxtının daha da azaldılmasını tələb edir.

Ölkənin ən böyük həmkarlar ittifaqı olan IG Metall, iş yerlərinin saxlanmasına və işdən çıxarılmaların qarşısını almağa kömək edəcəyini iddia edərək, iş həftələrinin qısalmasına çağırdı.

Forsa sorğusuna görə, Almaniyada işləyən insanların 71 faizi həftədə yalnız dörd gün işləmək seçiminə sahib olmaq istəyir.

Yaponiya dörd günlük iş həftəsinə daxil olur
Yaponiya hökumətinin 2021-ci ildə ölkə daxilində daha yaxşı iş-həyat tarazlığına nail olmaq planını elan etməsindən sonra yeniliyi tətbiq edən daha böyük ölkələrdəndir.

Bunun bir neçə səbəbi var: əlavə saatlarla işləyən işçilər tez-tez həddindən artıq işləmək və iş stresi səbəbindən xəstələnə və ya intihara meyilli ola bilərlər.

2019-cu ildə texnologiya nəhəngi Microsoft işçilərə bir ay ərzində üç günlük həftə sonları təklif edərək modeli sınaqdan keçirdi.

Hərəkət məhsuldarlığı 40 faiz artırdı və daha səmərəli iş ilə nəticələndi.

Unilever hazırda Yeni Zelandiyada daha qısa iş həftəsini sınaqdan keçirir
Bu arada, Yeni Zelandiyada istehlak malları nəhəngi Unilever üçün çalışan 81 işçi hazırda tam maaşla dörd günlük iş həftəsinin bir ildir ki, davam etdirir. 

"Məqsədimiz məhsuldarlığı zamanla deyil, məhsuldarlıqla ölçməkdir. Biz inanırıq ki, köhnə iş üsulları köhnəlib və artıq məqsədə uyğun deyil", - Unilever New Zealand şirkətinin idarəedici direktoru Nik Banqs bildirib.

Təcrübə uğurlu alınarsa, onun digər ölkələrə də yayılacağı bildirilir.

ABŞ və Kanadaya böyük maraq
Bulud proqram təminatı satıcısı Qualtrics tərəfindən aparılan sorğuya görə, ABŞ işçilərinin 92 faizi daha uzun iş saatları olsa belə, qısaldılmış iş həftəsinin tərəfdarıdır.

Sorğuda iştirak edən işçilər bunu psixi sağlamlığın yaxşılaşdırılması və məhsuldarlığın artırılması üçün faydalar kimi qeyd ediblər.

Dörd işçidən üçü (74 faiz) eyni həcmdə işi dörd gündə başa çatdıra biləcəklərini deyir, lakin əksəriyyəti (72 faiz) bunun üçün iş günlərində daha çox işləməli olduqlarını deyir.