Neft qiymətlərinə ikiqat təzyiq: OPEC+ qərarı və Trampın tarifləri
Brent və WTI markalı neftin qiyməti 10 faizədək ucuzlaşaraq müvafiq olaraq 66 və 62 dollar olub. Bu, bir tərəfdən qlobal iqtisadi yavaşlama və “böyük depressiya” qorxusundan, digər tərəfdən isə istehsalçı ölkələrdə faiz dərəcələrinin aşağı səviyyədə qalacağına dair gözləntilərdən irəli gəlirdi. Trampın tarif açıqlamalarına görə onsuz da təzyiq altında olan qiymətlərə daha bir zərbə OPEC+-ın gözlənilməz tədarük artımı qərarı ilə gəldi.
OPEC+-dan sürpriz tədarük artımı: Neft qiymətlərinə ikiqat təzyiq OPEC+ üzvləri may ayında neft tədarükünü gündəlik 411 min barel artırmağa razılaşıblar. Bu məbləğ əvvəllər nəzərdə tutulan 135 min barel artımdan xeyli çoxdur. Qərar “sağlam bazar əsasları və müsbət bazar perspektivi”nə əsaslanırdı. OPEK-in bəyanatında vurğulanıb ki, sözügedən artım əvvəlki iki aylıq artıma əlavədir və lazım gələrsə dayandırıla və ya geri götürülə bilər.
Bu qərar öz vaxtı ilə seçilir. OPEC ölkələrinin əksəriyyəti büdcələrini tarazlaşdırmaq üçün daha yüksək qiymətlərə ehtiyac duyurlar. Digər tərəfdən, Trampın neftin qiymətinin aşağı düşməsi ilə bağlı siyasi təzyiqini də gözardı etmək olmaz.
Bloomberg yazır ki, OPEC+ 2024-cü ilə qədər qlobal neft tələbi proqnozlarını dörd dəfə azaldıb. 2025-ci il üçün gündəlik tələbat artımı gözləntiləri 1,8 milyon bareldən 1,5 milyon barrelə endirilib. Bu, qrupun uzunmüddətli perspektivdə daha ehtiyatlı bir mövqe qəbul etdiyini göstərir. May ayında təklifin artırılması qərarı bu kontekstdə “tələb oxundan çox təklif sahəsinin qorunması” strategiyasına işarə edir.
ABŞ istehsalçıları təzyiq altında: xərclər və qiymətlər
OPEC+ niyə aşağı qiymətləri riskə atmağa hazırdır? Bu suala cavab Dallas Fed-in 12-20 mart 2025-ci il tarixləri arasında apardığı enerji sorğusundadır. Sorğuya görə, ABŞ istehsalçılarına yeni bir quyu qazmaq üçün orta qiymətlə 63 dollar lazımdır.
Bölgələr üzrə gəlirli hasilat hədləri aşağıdakılardır:
Midland: $61
Eagle Ford: $62
Delaver: $62
Digər bölgələr: $66
WTI fyuçers əyrisinə baxsaq, oktyabr ayından etibarən qiymətlər 65 dollardan aşağı ticarət olunur. 2026-cı ilin ortalarında 62 dollara, 2028-ci ilin əvvəlində isə 61 dollara düşəcəyi gözlənilir. Bu səviyyələr yüksək xərcli sahələrdə investisiya iştahını azalda bilər. Qiymətlər 61-62 dollar diapazonunda qərarlaşarsa, yalnız ən məhsuldar sahələr rəqabətdə qalacaq. ABŞ-dakı istehsalçılar tədarük planlarını azalda bilər. Bu, OPEC+ üçün, xüsusən də Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ kimi ölkələr üçün itirilmiş bazar paylarını geri qaytarmaq üçün mühüm fürsət yarada bilər.
OPEC+-ın tədarükü artırmaq qərarı həmçinin Venesuela, İran və Rusiya kimi sanksiyalara məruz qalan ölkələrin istehsal çətinlikləri ilə bağlıdır. Bu ölkələrin yeni sanksiyaların təsirindən hasilatı saxlamaqda çətinlik çəkəcəyi gözlənilir. Bu vəziyyət Körfəz ölkələri üçün həm OPEC daxilində, həm də qlobal bazarda boş ərazilərdə məskunlaşmaq imkanı deməkdir.
ABŞ tərəfdən isə İrana təzyiqlər günü-gündən artır. ABŞ Maliyyə naziri Bessent dünən ABŞ-ın tarif gündəmindən əvvəl İranın neft gəlirlərinə çıxışını məhdudlaşdırmaq üçün addımların artırılacağı ilə bağlı açıqlamalar verib. “Bizim strategiyamız bəllidir: İran rejiminin sabitliyi pozan fəaliyyətlərini gücləndirən maliyyə resurslarına, o cümlədən İranın neft satışından hər il aldığı milyardlarla dollara çıxışının qarşısını almaq üçün mümkün olan maksimum iqtisadi təzyiqi tətbiq edəcəyik”, - Bessent bildirib. İranın xarici işlər naziri Abbas İraqçi bu həftə nüvə proqramı ilə bağlı Tramp administrasiyası ilə dolayı və “eqalitar” danışıqlara hazır olduqlarını bildirib. Lakin bu bəyanatdan cəmi iki həftə əvvəl ABŞ Maliyyə Nazirliyi İranın neft naziri Möhsün Paknejada və İran neftini Çinə daşıyan gəmilərə qarşı sanksiyalar elan etmişdi.
Digər tərəfdən, ABŞ-ın “Carl Vinson” təyyarədaşıyan gəmisi və onu müşayiət edən donanmasının Hörmüz boğazına doğru irəliləməsi geosiyasi riskləri yenidən masaya gətirir. Bu inkişaf hələ qiymətlərdə tam əks olunmasa da, geriyə çevrilmə potensialı daşıyır və bütün aktiv sinifləri, xüsusən də neft üçün “quyruq riski” kimi izlənilir.
