Trampın “Qurtuluş günü” dünyaya baha başa gələcək. ​​​​​​Tariflər hansı sahələri "vuracaq"?

ABŞ prezidenti Donald Tramp Wall Street və Konqresdəki müttəfiqlərinin xəbərdarlıqlarına baxmayaraq, qlobal ticarət müharibəsində yeni dövrə hazırlaşır. Trampın “Öncə Amerika” siyasətinin bir hissəsi olaraq ikitərəfli tariflərin bu gün açıqlanacağı gözlənilir. Trampın “Qurtuluş günü” olaraq xarakterizə etdiyi bu gün üçün planlaşdırılan tariflər siyahısında Hindistan, Tayvan, Vyetnam, Tayland, Çin və Avropa Birliyinin başçılıq etdiyi təxmin edilir. O, xəbərdarlıq edir ki, tariflər qlobal iqtisadiyyat üçün risk yaradır və əhəmiyyətli iqtisadi itkilərə səbəb ola bilər.

Siyahının başında avtomobil və kənd təsərrüfatı gəlir. Bu gündən etibarən Çin, Hindistan, AB, Tayland, Tayvan, Vyetnam, Yaponiya və Malayziyanın “yanan xəttdə” lider ola biləcəyi ifadə edilir. Bu ölkələrin ABŞ-la əhəmiyyətli ticarət profisiti var. Sektorlara gəlincə, avtomobil sənayesi önə çıxır. Aİ, Çin, Braziliya, İndoneziya və Misir diqqət çəkən ölkələrdir. Tarif gündəmində olan digər mövzu isə kənd təsərrüfatıdır. Malayziyanın daha yüksək düyü tarifləri və AB-nin süd istehsalçıları ABŞ-ın gündəmindədir.

ABŞ-a ən çox ixracat edən 10 ölkə

Bu təfərrüatlar Amerikanın “The Heritage Foundation” beyin mərkəzi tərəfindən işə salınan və 2023-cü ilin aprelində nəşr olunan “Layihə-2025”də vurğulanır. Ticarət və İstehsal üzrə Baş Məsləhətçi Peter Navarro tərəfindən yazılmış “Ədalətli Ticarət” layihəsi adlanır. Burada Navarro ABŞ-ın tariflərini digər ölkələrin səviyyəsinə qaldırmağın tərəfdarıdır, çünki bu, ümumi olaraq 9,4 faiz azalma ilə müqayisədə ticarət kəsirinin 10,2 faiz azalması ilə nəticələnəcək.

Bununla belə, tariflərin ABŞ iqtisadiyyatının müəyyən sektorlarına qısamüddətli fayda verə bilsə də, onların uzunmüddətli mənfi təsirləri ola biləcəyi də xəbərdarlıq edilir. Bəzi ekspertlər Tramp administrasiyasının başlatdığı ticarət müharibəsinin eskalasiyasının mümkün nəticələrini belə sıralayır:

• Qlobal ÜDM-də itkiyə səbəb olacaq
• Qlobal iqtisadiyyatda yavaşlama.

OECD 2025-ci il üçün qlobal ÜDM artımı proqnozunu 3,3 faizdən 3,1 faizə və 2026-cı il üçün 3,3 faizdən 3 faizə qədər yenidən nəzərdən keçirib. Yeniləmə artan ticarət maneələri və siyasi qeyri-müəyyənliklə bağlıdır.

Qlobal ticarətin azalması

Təkcə ABŞ və Aİ arasında ticarət müharibəsi birbaşa və dolayı ticarətdə ildə təxminən 9,5 trilyon dolları təhlükə altına salacaq, baxmayaraq ki, təsirə məruz qalan əmtəə qrupları üçün ani rəqəmlər əlbəttə ki, daha ciddidir. Aİ-nin əks tədbirləri 26 milyard avro dəyərində ABŞ mallarına təsir edəcək və aprel ayından qüvvəyə minəcək. İqtisadiyyatları ABŞ bazarına ixracdan ən çox asılı olan İrlandiya, Finlandiya, Avstriya, Portuqaliya, İtaliya və Almaniya vergi artımından ən çox zərər görəcək ölkələrdir.

ABŞ iqtisadiyyatının inkişaf templəri azalır: FED 2025-ci ildə ABŞ iqtisadiyyatının artım tempi ilə bağlı proqnozunu 2,1%-dən 1,7%-ə endirdi. Bəzi hesablamalara görə, tarif müharibələri ABŞ ÜDM-nin 0,65-nə başa gələcək və 600 min iş yeri itiriləcək. Üstəlik, JP Morgan Chase analitikləri artıq ABŞ-da tənəzzül ehtimalını 40 faizə çatdırıblar.

Artan inflyasiya

Ticarət müharibəsi ABŞ istehsalçıları tərəfindən istifadə edilən idxal materiallarının qiymətini artıracaq və ABŞ istehlakçıları üçün qiymətləri qaldıracaq. FED-in ABŞ-da inflyasiya proqnozu artıq 2,5 faizdən 2,7 faizə yüksəlib. Bundan əlavə, ticarət müharibələri nəticəsində mərkəzi bank faiz dərəcələri yenidən yüksələ bilər.

Avtomobil vergisindən ən çox təsirlənən ölkələr ABŞ prezidenti Donald Trampın idxal olunan avtomobillərə açıqladığı yeni 26 faizlik tariflər aprelin 3-də qüvvəyə minəcək. Avtomobil tariflərinin ABŞ-a illik 100 milyard dollardan çox gəlir gətirəcəyi gözlənilir. 2024-cü ildə amerikalılar təxminən 16 milyon avtomobil alacaq, bunun 50 faizi idxal ediləcək. Bundan əlavə, ABŞ-ın avtomobil hissələrinin ticarət kəsiri 2024-cü ildə 93,5 milyard dollara çatıb.