"Qırmızı dəniz" krizisinin "qırmızı nöqtələri"
Qlobal dəniz ticarətinin 10 faizi, dəniz konteyner ticarətinin isə 20 faizi Aralıq dənizini Qırmızı dənizə birləşdirərək Avropa və Asiya arasında ən qısa marşrutu təqdim edən və Süveyş kanalını əhatə edən Qırmızı dəniz vasitəsilə həyata keçirilir.
ENA.az xəbər verir ki, hazırda Yəməndə İranın dəstəklədiyi husilərin Qırmızı dənizdə İsraillə əlaqəsi olan ticarət gəmilərinə hücumları gəmiçilik şirkətlərinin marşrutlarını Ümid burnuna çevirməsinə səbəb olub. ABŞ və İngiltərə Husilərə qarşı başlatdığı hücumlar səbəbilə gəmilərə bölgədən qaçmaları tövsiyə edilir.
Gəmilərin Afrikanın cənubundakı Ümid burnuna gedən marşrutunun dəyişdirilməsi səyahət vaxtının 10-14 gün uzadılması və 4 min dəniz mili (6 min 500 kilometr) əlavə qət etməsi deməkdir. Belə uzun səyahət yanacaq xərclərini, o cümlədən sığorta xərclərini və çatdırılma müddətini artırır.
Ədən körfəzinə daxil olan gəmilərin tonajı 2023-cü il səviyyəsi ilə müqayisədə 45 faiz azalıb
Ən böyük dəniz xidməti təminatçılarından biri olan Clarksons Research-dən əldə edilən məlumata görə, 12-16 yanvar tarixləri arasında Qırmızı dənizdən keçərək Ədən körfəzinə çatan gəmilərin ümumi tonajı aylıq olaraq yüzdə 65 azalıb. Bölgədə konteyner gəmilərinin həcmi 90 faiz azalıb.
Toplu daşıyıcılarda tonaj axını davam etsə də, bölgədən keçən ümumi tranzit 20 faiz azalıb. Hazırda Ədən körfəzinə daxil olan gəmilərin tonajı 2023-cü il səviyyəsi ilə müqayisədə 45 faiz azalıb.
Spot yükdaşıma qiymətləri yüzdə 173 artdı, qiymətlər Şanxay-Rotterdam və Genuya xəttində uçdu
Drewry dəniz araşdırma və məsləhət şirkətinin Dünya Konteyner İndeksinə görə, 40 futluq konteynerin spot yük qiyməti noyabrın 30-da 1382 ABŞ dolları idi və gəmiçilik şirkətlərinin Cape burnuna marşrutlarını dəyişməsi ilə yanvarın 18-də 3777 dollara çatdı.
Belə ki, sözügedən dövrdə spot yükdaşıma qiyməti ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 173 faiz və 82 faiz artıb.
Şanxay-Rotterdam xəttində 40 futluq konteynerin daşıma qiyməti noyabrın sonundakı səviyyəsi ilə müqayisədə 322 faiz artaraq 4 min 951 dollara çatıb və illik artım 174 faiz təşkil edib. Şanxay-Cenua xəttində qiymətlər sözügedən dövrdə yüzdə 350 artaraq 6 min 282 dollara, illik bazda isə yüzdə 126 artdı.
Alternativ marşrutlara keçid
Ümumdünya Ticarət Təşkilatının (ÜTT) açıqladığı məlumatlara görə, Süveyş kanalından keçən taxıl və yağlı bitkilərin həcmində azalma müşahidə olunur. Gəmiçiliyin yükləri alternativ marşrutlar, xüsusilə Ümid burnu vasitəsilə təyinat yerlərinə yönəldilir.
Süveyş kanalı ilə taxıl və yağlı bitkilərin daşınması 2023-cü ilin noyabrında 7,2 milyon ton olan səviyyə ilə müqayisədə 2023-cü ilin dekabrında 18 faiz azalaraq 5,9 milyon tona düşüb. Bölgədə ümumi taxıl və digər bitkilərin daşınması dekabr ayında bir ilin eyni dövrünün beşdə birinə çatıb və üç illik orta göstəricidən 15 faiz aşağı qalıb.
Süveyş kanalından keçən keçidlər bu ayın ilk yarısında 0,9 milyon ton ilə üç illik orta göstəricinin müqayisəsində yüzdə 63 azalıb.
Qırmızı dənizdə buğda ticarətinin həcmi azaldığı halda, bu ayın birinci yarısında Süveyş kanalından yayınaraq alternativ yollarla 0,3 milyon ton buğda daşınıb.
ÜTT-nin məlumatına görə, marşrutlarını dəyişən gəmilərin sayı artsa da, bu, Aİ, Rusiya və Ukraynadan Asiya və Şərqi Afrika ölkələrinə buğda daşınmasına məhdud təsir göstərib. Gəmilərin marşrutlarında sapmalara baxmayaraq, bu ayın birinci yarısında bu ölkələrdən buğda axını ötən ilin müvafiq dövrü ilə eyni səviyyədə qalaraq 0,8 milyon ton təşkil edib.
Qlobal ticarət dekabrda 1,3 faiz azalıb
Almaniyada yerləşən qeyri-kommersiya iqtisadi araşdırma təşkilatı Kiel Dünya İqtisadiyyatı İnstitutunun (IfW Kiel) məlumatlarına görə, qlobal ticarət keçən ay əvvəlki ayla müqayisədə 1,3 faiz azalıb.
Böyük iqtisadiyyatların ticarət həcminin azalması ilə yanaşı, Qırmızı dənizdəki gərginlik də ötən ay qlobal ticarətin azalmasının səbəblərindən biri olub.
Sözügedən dövrdə Aİ ixracı 2 faiz, idxal isə 3,1 faiz azalıb. Qırmızı dəniz və Süveyş kanalı tranziti ABŞ ticarətində Aİ ilə müqayisədə daha az effektiv olsa da, ABŞ-ın ixracı 1,5 faiz, idxalı isə 1 faiz azalıb.
IfW Kiel məlumatlarına görə, Qırmızı dənizdəki konteyner həcmi dekabr ayında aylıq olaraq yarıdan çox azaldı, gəmilər Qırmızı dənizdən keçmək əvəzinə Afrika və Ümid burnunu dövrə vuraraq səyahət müddətini 20 günə qədər artırdı.
Son 2 saatda
Husilər Qırmızı dənizdə üzən ABŞ tankerini 2 raketlə hədəfə alıb. Raketlər gəminin yanına düşsə də, heç bir ziyan dəyməyib. ABŞ prezidenti Co Bayden ABŞ-ın husilərə qarşı hücumlarının husiləri dayandırmadığını, lakin hücumları davam etdirəcəklərini bildirib.
Yəməndə İranın dəstəklədiyi husilər Qırmızı dənizdəki gəmiləri hədəf almağa davam edir. ABŞ Mərkəzi Komandanlığından (CENTCOM) verilən açıqlamada, husilərin saat 21 radələrində Marşal adaları bayraqlı ABŞ-a məxsus və Yunanıstana məxsus M/V Chem Ranger tanker gəmisini 2 gəmi əleyhinə ballistik raketlə hədəf aldıqları açıqlandı: dünən 00. Raketlərin gəmiyə yaxın düşdüyü və gəmiyə heç bir ziyanın olmadığı bildirilib. Bildirilib ki, bu, son 3 gündə husilərin ticarət gəmilərinə üçüncü hücumudur.
