"Plastik butulkanın kilosunu 15-25 qəpiyə alırıq" - REPORTAJ

Bəlkə də əyninizdəki köynəyin, hər gecə başınızın altına qoyub yatdığınız balışın, naharda istifadə etdiyiniz birdəfəlik qabların tərkibini nə vaxtsa içib zibil qutusuna atdığınız plastik butulkalar təşkil edir.

Əslində xarici marka adı ilə aldığımız həmin bu köynək, balış və ya qablar elə öz yerli xammalımızdan hazırlanır.

"BI" xəbər verir ki, Bakıda sözügedən plastik qabları zibil qutularından yığaraq emal edən zavod fəaliyyət göstərir. Həmin bu zavod hazırladığı xammalı təkrar emal üçün xarici ölkələrə göndərir. Bu ölkələr isə bizim atdığımız tullantılardan iplik, sintepon, birdəfəlik qablar və s. hazırlayıb yenidən bizim ölkəyə satırlar. 

Biz də plastik tullantıların yığımı və təkrar emal üçün hazırlanma prosesini yaxından müşahidə etmək üçün bu dəfə “AzEkol” şirkətinə yollanırıq. Əvvəlcə onu qeyd edim ki, şirkət yerləşdiyi ərazidən asılı olaraq həftədə bir neçə dəfə plastik tullantıların konteynerlərdən yığımını həyata keçirir. Daha sonra yığılan tullantılar birbaşa olaraq şirkətə yenidən emal üçün aparılır. 

“AzEkol” MMC 2010-cu ildə yaransa da, 2017-ci ildən Balaxanı Sənaye Parkında zavod kimi fəaliyyətə başlayıb. Fəaliyyətinin əsas istiqaməti isə tullantı poliqonlarında yığılmış PET (Polietilentereftalat) şüşələrinin emal edilməsidir. 

Şirkətin rəhbəri Ruslan Ağayevin sözlərinə görə, zavodun illik istehsal həcmi 1500 tondur və hazırda 35 nəfərlik bir heyətlə fəaliyyət göstərirlər: 

“Əvvəllər xammal əldə etdiyimiz yeganə yer Balaxanı poliqonu idi. Daha sonra isə bu işi genişləndirərək regionlardan da yığıma başladıq. Bizim sırf ixtisaslaşdığımız sahə PET-in təkrar emalıdır. PET neftdən istehsal olunmuş polimerlərdəndir və təkrar emalı iki cürdür: kimyəvi və texniki. Bizim hazırda göstərdiyimiz xidmət sırf texniki emaldır. Yəni, respublikanın müxtəlif zonalarından toplanılan PET-lər buraya gətirilir və təkrar emal üçün hazırlanır. 

Xammal halına gətirilmiş PET Rusiya, Belarus, Türkiyə və İrana ixrac olunur. Bu polimerin digərlərindən fərqi ondan ibarətdir ki, maya dəyəri daha ucuzdur. Buna görə də su, şirə və digər qida istehsalçıları bu cür qablaşmalardan daha çox istifadə edirlər. Təbiətdə tullantıların 0,3 faizini sırf polietilentereftarat təşkil edir”.

Plastik butulkaların kiloqramı 15-25 qəpik arasında götürülür

PET şüşələrin qəbulu əsasən regionlarda qeyri-rəsmi işləyən poliqonlardan və tullantı materiallarının çeşidlənməsi zavodundan qəbul olunur: “Aztəminatlı əhalinin müəyyən bir kütləsi bu işlə məşğul olur. İstəyirik, bu işi o həddə çatdıraq ki, insanlar plastik qabları poliqona tullamadan bizə təqdim etsinlər. Dekabr ayından etibarən pilot layihə kimi Bakının 50 MTK-da konteynerimiz yerləşdiriləcək. 

Bizim zavoda gətirilən bütün mallar müəyyən maliyyə vəsaiti müqabilində əldə olunur. Daşınma xərcinə görə qiymətlər fərqlidir. Ortalama desək, PET məmulatarının hər kiloqramının qiyməti 15-25 qəpik arasında dəyişir”.

Zavodda gedən iş prosesini müşahidə edirik. Plastik butulkalardan yaradılmış “dağ” qısa müddət ərzində bir neçə dəfə azalıb-çoxalırdı. Onlar xammal halına salınmaq üçün 12 mərhələdən keçir. Əvvəlcə məmulatlar bunkerə daxil olur. İkinci olaraq etiket soyana yönləndirilir. Daha sonra isə üyüdücü anbara yollanır. Bu iki qurğu arasında çeşidləmə xətti var. Orada çeşidləyici əməkdaşlar qəhvəyi və yaşıl rəngli butulkaları seçərək sadəcə şəffaf və mavi rəngi saxlayır. Üyüdücüdə qablar qapağı ilə birlikdə üyüdülür. Yuyucuya keçdikdən sonra PET hissə suyun altına çökür, qapaq hissə isə suyun üstünə qalxır. Oradan ayrı-ayrı çıxışlardan anbarlara toplanır.

Daha sonra bir neçə dəfə yuyulub sıxılan xammal kisələrə doldurulur. Bununla da şirkət işini bitirir və sifarişlər xarici ölkələrə yola düşür.

R. Ağayevin sözlərinə görə, hazırda əsas müştəriləri Rusiyadandır və onlar şirkətin təkrar emal etdikləri xammaldan iplik hazırlayırlar:

“Həmin iplik pal-paltar üçün istifadə olunur. Balarusda bir müştərimiz var, PET-lent düzəldir. Həmin lentdən isə birdəfəlik qablar, qida ilə təmasda olmayan qutular hazırlanır. Bundan başqa, sintepon istehsal olunur ki, yerli şirkətlər onu xaricdən alır. Bizim ölkədə hazırda sintepon istehsal edən şirkət yoxdur. Çünki idxalı daha sərfəlidir, nəinki yerli istehsalı. 

Bu təkrar emalın ekologiyamız üçün təsiri həddindən artıq böyükdür. Bizim işimizdə yardımçı olduğu üçün Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinə təşəkkürümü bildirirəm”. 

“Şüşə, kağız və karton qablaşdırmaya qayıtmaq lazımdır. Bu, daha sağlam üsuldur və təbiətə də zərər vurmur”.

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin mətbuat katibi İradə İbrahimovanın bu fikirləri bir daha təstiqləyir ki, nazirlik plastik məhsullardan istifadənin tədricən azaldılması istiqamətində ciddi işlərə davam edir:

“Bu yaxınlarda Avropa Parlamenti tərəfindən plastik qablaşdırma məhsullarının qadağan olunması ilə bağlı qərar qəbul olunub. Qərara görə, plastik qablardakı məhsulların istifadəsi 2021-ci ilədək qadağan olunmalıdır. Ölkəmizdə də bu istiqamətdə artıq müəyyən işlər görülməkdədir. Belə ki, nazirlik tərəfindən ictimaiyyət arasında sorğu keçirilir, plastik məmulatların zərəri və fəsadlari təbliğ edilir, kompleks tədbirlər planı hazırlanır”.

Ölkəmizdə plastik tullantıların həcminin gündən-günə artdığını vurğulayan Nazirliyinin sektor müdiri Mehman Nəbiyev isə çirklənmənin 50%-nin son 25 ilin payına düşdüyünü bildirib:

“Artıq bir çox ölkələrdə bununla bağlı tədbirlər görülməyə başlayıb. Tullantıların toplanması və çeşidlənməsinin daha da yaxşılaşdırılması baxımından əhalinin sıx məskunlaşdığı ərazilərdə, regionlarda konteynerlər yerləşdirilib. Artıq 35-ə yaxın rayon mərkəzində 110-a qədər konteyner quraşdırılıb. Burada toplanan tullantıların yığımı təkrar emal müəssisələri tərəfindən həyata keçirilir”.