DEFOLT NƏDİR?

"Defolt" (və ya "defolt vəziyyəti") iqtisadiyyatda və maliyyə sahəsində bir öhdəliyin – adətən borcun – vaxtında və ya razılaşdırılmış şərtlərlə ödənilməməsi deməkdir.

İki əsas növü var:

1. Dövlət defoltu – bir ölkənin xarici və ya daxili borclarını ödəyə bilməməsidir.

2. Şirkət və ya fərdi defolt – bir şirkətin və ya şəxsin kredit ödənişlərini yerinə yetirə bilməməsidir.

Defolt həm investorlar üçün risk yaradır, həm də iqtisadiyyatda mənfi təsirlərə səbəb olur (reytinglərin düşməsi, valyutanın dəyərsizləşməsi və s.).

Dövlət defoltu – bir ölkənin xarici və ya daxili borc öhdəliklərini, yəni aldığı kreditləri və faizləri razılaşdırılmış vaxtda və şərtlərlə ödəyə bilməməsi vəziyyətidir.

Dövlət defoltunun əsas xüsusiyyətləri:

1. Suveren xarakter daşıyır – yəni borclu olan tərəf bir dövlətdir.

2. Borclar müxtəlif mənbələrdən ola bilər:

   • Beynəlxalq maliyyə qurumlarından (BVF, Dünya Bankı və s.)

   • Digər ölkələrdən (ikitərəfli borclar)

   • Kommersiya banklarından və ya investorlar tərəfindən alınan dövlət istiqrazlarından.

Defoltun səbəbləri:

• Maliyyə idarəçiliyində zəiflik

• Büdcə kəsirinin artması

• Xarici valyuta ehtiyatlarının tükənməsi

• Siyasi qeyri-sabitlik

• Gəlirlərin azalması (məsələn, neftin qiymətinin düşməsi)

• Təbii fəlakətlər və ya müharibə

Defoltun nəticələri:

1. Reytinqlərin düşməsi – Beynəlxalq kredit reytinq agentlikləri ölkənin reytinqini aşağı salır, bu da gələcəkdə kredit almağı çətinləşdirir.

2. Valyutanın dəyərsizləşməsi – Etimadsızlıq səbəbilə ölkənin milli valyutası dəyər itirə bilər.

3. Inflyasiya – Hökumət pul çap edərək xərcləri qarşılamağa çalışdıqda inflyasiya yarana bilər.

4. Sosial və iqtisadi qeyri-sabitlik – Maaşların, pensiyaların və digər sosial ödənişlərin gecikməsi ilə narazılıq artır.

5. Yeni kreditlərin alınması çətinləşir – İnvestorlar riskə girmək istəmir.

Defoltdan çıxış yolları:

• Restrukturizasiya – Mövcud borcların ödəniş şərtlərinin dəyişdirilməsi (müddətin uzadılması, faizlərin azaldılması və s.).

• Beynəlxalq maliyyə qurumlarından dəstək – BVF və digər qurumlardan yardım və ya texniki dəstək.

• İqtisadi islahatlar – Xərclərin azaldılması, gəlirlərin artırılması, korrupsiyanın aradan qaldırılması və s.

Şirkət və ya fərdi defolt – bir müəssisənin (şirkətin) və ya fərdin (şəxsin) öz maliyyə öhdəliklərini, yəni götürdüyü krediti, faizləri və digər borc ödənişlərini vaxtında və ya tam şəkildə yerinə yetirə bilməməsidir.

Şirkət defoltu nədir?

Şirkət öz kreditlərini, təchizatçı borclarını və digər maliyyə öhdəliklərini ödəyə bilmədikdə defolta düşmüş sayılır.

 Əlamətləri:

• Kredit ödənişlərinin gecikməsi və ya dayandırılması

• Tədarükçülərə və işçilərə ödənişlərin edilməməsi

• İflas (bankrotluq) üçün məhkəməyə müraciət

 Nəticələri:

• Şirkətin kredit reytinqi düşür

• Aktivləri müsadirə edilə bilər

• Məhkəmə yolu ilə iflas elan oluna bilər

• İnvestorlar və tərəfdaşlar etimadını itirə bilər

Fərdi defolt nədir?

Fərdi şəxs aldığı krediti – məsələn, ipoteka, avtomobil krediti və ya kredit kartı borcunu – ödəyə bilmədikdə defolta düşür.

Əlamətləri:

• Kredit ödənişlərinin gecikməsi (adətən 90 gündən çox)

• Bankdan xəbərdarlıq və ya borc təqibi

• Kredit tarixçəsinin pozulması

Nəticələri:

• Kredit reytinqinin aşağı düşməsi

• Yeni kredit almağın çətinləşməsi

• Məhkəmə və ya icra prosesi

• Əmlakın müsadirəsi (ipoteka ilə alınan əmlakın geri alınması kimi)

Defoltdan çıxış yolları:

• Restrukturizasiya – Kredit şərtlərinin dəyişdirilməsi (müddətin uzadılması, faizlərin azaldılması)

• Borclularla razılaşma – Müzakirə yolu ilə yeni ödəmə planı

• İflas müraciəti (şirkət və ya fərd üçün) – Borcların hüquqi yollarla həlli

• Maliyyə məsləhətləri və planlaşdırma – Gələcək risklərdən qorunmaq üçün