Ekoloqlar təyyarə ilə uçmamağı təklif edirlər. Və ya aviabileti bahalaşdıra bləcək "karbon krediti" nədir?
Onlayn aviabilet sifariş edərkən, səyahətinizin karbon izini kompensasiya etmək seçimi sizə tez-tez təqdim olunacaq. Yəni rezervasiyanızın dəyərinə əlavə (bəzən 5 avroyadək) əlavə etmək istəyib-istəmədiyiniz soruşulacaq. Bu uçuşunuzu yaşıllaşdırmaq seçimlərindən biridir.
Uçuşlar üçün karbon kompensasiyası necə işləyir?
Uçuş zamanı atmosferə buraxılan karbon qazının miqdarını hesablamaq olar. Məsələn, London Hitroudan Paris Şarl De Qolla bir tərəfli səyahət zamanı təyyarə təxminən 0,32 ton CO2 buraxır. Karbon krediti almaq seçimini seçdiyiniz zaman fikir ondan ibarətdir ki, siz həmin kiçik məbləği ödəməklə başqa yerlərdə, çox vaxt ağac əkməklə, ekvivalent karbonu “dövriyyədən çıxaracaq” bir sxemi maliyyələşdirə, emissiyaları kompensasiya edəsiniz.
Karbon əvəzləmə sxemlərinin illüziyası
Bir çox iqlimşünasları karbon kreditləri ilə bağlı problemi önə çəkərək, bəlkə də səyahətçilərə ekoloji cəhətdən təmiz səyahət növləri seçməklə uçuşları azaltmaq düşüncələrini aşılamağa çalışırlar.
Karbon əvəzlənməsi atmosferə buraxılan artıq emissiyaları ləğv edir, lakin səyahət edənlərin bəzən səhvən inandıqları kimi onları azaltmır.
Üstəlik, bir çox əvəzləşdirmə sxemləri elm adamları tərəfindən səmərəsiz olaraq etiketlənmişdir, digərləri isə hətta mənfi təsir göstərə bilər.
Xüsusilə ağac əkilməsi və meşələrin mühafizəsi sxemləri şübhəlidir, lakin Meşələrin Qırılması və Meşə Deqradasiyası nəticəsində emissiyaların azaldılması (REDD+) layihələri könüllü karbon bazarında kreditlərin təxminən dörddə birinə sahibdir.
Berkeley Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən 2023-cü ildə aparılan bir araşdırma, “cari REDD+ metodologiyaları, ehtimal ki, iddia edilən iqlim faydasının kiçik bir hissəsini təmsil edən kreditlər yaradır” qənaətinə gəldi.
Digər araşdırmalar hətta aşkar etdi ki, bu sxemlər bəzi xalqlara və yerli icmalara mənfi təsir göstərə bilər. Qanuni karbon kompensasiyası sxemləri yoxlanıla bilən və uzunmüddətli olmalıdır.
Uçuş karbonunu əvəzləmək üçün hansı alternativlər var?
Heç uçmamaq ən yaxşı yoldur. Avropada qısa məsafəli uçuşda təyyarə əvəzinə qatarla getmək emissiyaları 85 faizdən çox azalda bilər. Avropanın dəmir yolu intibahı sayəsində uzun məsafəli qatar səfərləri əvvəlkindən daha sürətli, daha rahat və daha ucuzdur.
Bütün bunlara əlavə olaraq, təyyarədə kiçik oturacaqla məhdudlaşmaqdansa, qatarın içində hərəkət edə bilmək daha sağlamdır. Qatarlarda həmçinin uşaqlar üçün uyğun vaqonlar və uzun səyahətlərdə rahat çarpayılar kimi üstünlüklər var.
Ancaq uçmaq məcburiyyətindəsinizsə, təklif olunur ki, daha çox ekonom oturacaq seçəsiniz - biznes sinif sərnişinləri daha çox yer tutur, buna görə də daha çox karbon emissiyası hesab olunur.
Kiçik təyyarələr və ya şəxsi təyyarələr əvəzinə böyük kommersiya təyyarələrinə üstünlük verin, çünki daha çox insanın oturması hər bir fərdi səyahət üçün daha az emissiya deməkdir.
